evropis uSiSroebis da

TanamSromlobis organizaciis

winadadebebi

 

samxreT oseTis konstituciuri statusi. winadadebebi

1.

es warmoadgens misiis winadadebaTa saboloo proeqts samxreT oseTis statusis Sesaxeb, romelic efuZneba Tbilissa da cxinvalSi Cvens Catarebul saubrebze gamoTqmul azrebs, agreTve Cvens daskvnebs.

misia madlobas uxdis yvela politikur moRvawes, iurists, sxva pirs, romlebTanac mouxda urTierToba Tbilissa da cxinvalSi, maTi winadadebebis, wvlilisa da kritikuli SeniSvnebisaTvis.

Tbilissa da cxinvalSi mis mier Catarebuli ganxilvebis Semdeg misia ayenebs winadadebas, SemoRebul iqnes samxreT oseTis axali konstituciuri statusi, dafuZnebuli konfliqtis monawile orive mxaris SeTanxmebaze, romelic Sesanaxad gadaecema venaSi euTos samdivnos.  igi realizebuli iqneba saqarTvelos konstituciaSi an erT-erT mis konstituciur aqtiT (miuxedavad imisa, rogori iqneba saqarTvelos teritoriuli dayofis saerTo struqtura) damtkicebis gziT.  samxreT oseTi iqneba saqarTvelos Semadgeneli nawili, romelsac, amasTan, aqvs TviTmmarTvelobis ufleba.  xelisuflebis centralur organoebsa da samxreT oseTs Soris uflebamosilebaTa ganawileba unda efuZnebodes Semdeg sam princips:

_ saqarTvelos teritoriuli mTlianobis SenarCuneba;

_ maqsimalurad farTo avtonomia samxreT oseTisaTvis;

_ urTierTndobis ganmtkiceba.

am statusis SemoReba damokidebuli ar unda iyos mTliani saqarTvelos konstituciis SemuSavebaze, is unda eTavsebodes teritoriuli dayofis nebismier struqturas, romelsac airCevs saqarTvelo: rogorc unitaruls, _ SeTanxmebiT, rom qveynis mxolod calkeul nawilebs eqnebaT gansakuTrebuli statusi, _ ise wmindad federaciuls. Tu miRebuli iqneba bolo varianti,  maSin winadadeba statusis Sesaxeb SeiZleba gaxdes xelisuflebis centralur organoebsa da regionebs Soris uflebamosilebaTa ganawilebis magaliTi, magram am SemTxvevaSic ki SeiZleboda samxreT oseTs hqonoda gansakuTrebuli uflebebi (“asimetriuli federalizmi”).

misia ayenebs winadadebas, mkafiod aRiniSnos kompetenciis sami sfero, romelic moicavs  xelisuflebis sakanonmdeblo, aRmasrulebel da sasamarTlo Stoebs:  centraluri organoebis gansakuTrebuli kompetencia, samxreT oseTis gansakuTrebuli kompetencia da Sereuli kompetencia.

centraluri organoebis gansakuTrebul kompetencias unda miekuTvnebodes moqalaqeobis, saxelmwifo simbolikisa da saxelmwifo himnis (samxreTosuris gamoklebiT), sagareo kavSirebis,  Tavdacvis (aucileblad gaTvaliswinebuli unda iqnes mdgomareoba, romelic mxedvelobaSi miiRebs samxreT oseTis usafrTxoebis interesebs) da fulad-sakredito politikis sakiTxebi (saWiroa, aRiniSnos, rom samxreT oseTis warmomadgenlebi unda monawileobdnen  centraluri organoebis kompetenciebTan dakavSirebuli kanonebis miRebaSi).

samxreT oseTis gansakuTrebul kompetencias  unda miekuTvnebodes konstituciis farglebSi SeTanxmebuli misi Sidapolitikuri mowyobis (samxreToseTis konstitucia, administraciuli struqturebi, organoebi, biujeti), saxelwodebisa da simbolikis (gamoiyeneba saerTosaxelmwifo simbolikis paralelurad), kulturis, socialuri uzrunvelyofisa da vaWrobis sakiTxebi.

sakiTxebis umravlesoba mikuTvnebuli iqneba Sereuli kompetenciis sferosaTvis:

_ ena (saerTosaxelmwifo oficialuri enis Sesaxeb gadawyvetileba TbilisSi miiReba, samxreT oseTs SeuZlia SemoiRos damatebiTi oficialuri ena);

_ finansebi (erTiani sagadasaxado sistema ganyofilebiT samxreT oseTSi, romelic akrefs rogorc saerTosaxelmwifo, ise samxreTosur gadasaxadebs);

_ ekonomika (sabazo saerTosaxelmwifo sakanonmdeblo normebi da saerToekonomikuri  maCveneblebi wesdeba mTeli qveynisaTvis, magram ufro dabal doneze gaTvaliswinebulia ekonomikuri TviTmmarTveloba, romlis farglebSi iReben gadawyvetilebebs samxreTosuri xelisufleba da adgilobrivi organoebi).

_ sasazRvro da sabaJo organoebi (saerTosaxelmwifoebrivi uwyebis farglebSi gaTvaliswinebulia samxreTosuri qveganyofilebis Seqmna);

_ policia (regularuli samxreTosuri arasamxedro  policiuri Zalebi, romlis SemadgenlobaSi arian  osebic da qarTvelebic, romlebic inarCuneben marTlwesrigs arsebuli saerTosaxelmwifoebrivi sisxlis samarTlis policiis paralelurad.

_ sasamarTlo organoebi (sasamarTlo sistemis samxreTosur qveganyofilebas xelmZRvanelobs samxreT oseTis uzenaesi sasamarTlo, magram eqvemdebareba saqarTvelos  uzenaes sasamarTlos an mis sakonstitucio sasamarTlos, Tuki aseTi Seiqmneba);

_ ganaTleba da janmrTelobis dacva.

Tbilissa da samxreT oseTs Soris uflebamosilebaTa ganawilebis momavali sistema, misiis SemoTavazebiT, unda aigos “Sekavebisa da wonasworobis” principiT, iseTebiT, rogoric aris, magaliTad, urTierTqmedeba zogierT sakvanZo postze Tanamdebobis pirTa daniSvnisas da gansakuTrebuli mdgomareoba, rac exeba samxedro sferos.  ramdenadac momavalSi zogierTi an yvela amgvari garantia zedmeti SeiZleba gaxdes, misia ayenebs winadadebas, dadgenil vadebSi gadaixedos SeTanxmeba statusis Sesaxeb.

samxreT oseTisaTvis konstituciuri statusis SemuSaveba yvela sakiTxs ver gadawyvets. amis damatebiT aucilebelia garantia, rom samxreT oseTi Sesabamisad  iqneba warmodgenili qarTul parlamentSi da zogierT sxva sakvanZo organoSi (iseTebSi, rogoricaa umaRlesi  instanciis sasamarTloebi da rigi saministroebi) TbilisSi. saWiroa, mTel qveyanaSi saerTo da Zalian farTo konstituciuri garantiis farglebSi uzrunvelyofili iqnes  eTnikuri da enobrivi umciresobebis, maT Soris,  osebis, dacva  TviT saqarTveloSi da  qarTvelebisa _ samxreT oseTSi.  Sesabamisi garantiebi saqarTvelosa da samxreT oseTis momaval konstituciebSi dafiqsirebuli unda iyos. garda amisa, misias aqvs winadadeba, rom eTnikuri jgufebis uflebebis Sesaxeb konstituciuri debulebebis Sesrulebis uzrunvelsayofad Seiqmnas erovnuli sabWo saqarTveloSi mcxovrebi yvela eTnikuri jgufis warmomadgenelTa monawileobiT.

 

I I.

1. sazRvrebis urRvevoba

 

samxreTosuri konfliqti erT-erTia mTlianad kavkasiaSi da, kerZod, saqarTveloSi warmoqmnil konfliqtTagan. mas miaqvs adamianebis sicocxle, didia materialuri zarali, arRvevs qarTvelebsa da osebs Soris saukunovani megobrobis kavSirebs, Zirs uTxris saqarTvelos mTlianobas, aCerebs mis ekonomikur ganviTarebas da qmnis arastabilurobas aziisa da evropis Sesayar am sakvanZo raionSi.

saerTaSoriso sazogadoeba  sisxlxorceulad aris dainteresebuli imiT, rom mowesrigdes yvela konfliqti kavkasiaSi da amiT damyardes stabiluroba evropis aRmosavleT nawilSi. evropaSi yvelgan dRevandeli sazRvrebi mravalwliani  kamaTisa da omebis Sedegia.  evropis bevr nawilSi gamefebuli stabiluroba aixsneba imiT, rom Cvens droSi teritoriuli cvlilebebi evropelebisaTvis saerTaSoriso politikis pirveli rigis problemas aRar warmoadgens. sazRvrebisadmi, rogorc aseTisadmi, amaRlebuli interesi Secvala transsasazRvro saerTaSoriso TanamSromlobis gaaqtiurebis Zalisxmevam. sazRvrebis urRvevoba aris euTos erT-erTi fuZemdebluri principi. mkvlevarTa umravlesoba Tanxmdeba imaSi (da es mtkicdeba saerTaSoriso praqtikiTac),  rom saRi azris TvalsazrisiT, eris an eTnikuri jgufis TviTgamorkvevis uflebam Tanamedrove evropaSi  ar unda miiRos “sagareo” mimarTuleba an “ukiduresi” formebi, anu ar unda izraxavdes saxelmwifoTaSorisi sazRvrebis  ZaliT calmxrivad Secvlas.

misiis wevrebTan saubarSi samxreT oseTis warmomadgenlebi xSirad laparakoben TviTgamorkvevis TavianT uflebaze, saidanac askvnian, rom aqvT ufleba, Seqmnan damoukidebeli saxelmwifo, an gaerTiandnen Crdilo oseTTan ruseTis federaciis farglebSi.  Crdilo da samxreT oseTis gaerTianeba dasaSvebi iqneboda, laparaki rom iyos or damoukidebel saxelmwifoze da saqme mxolod maT sakuTar sazRvrebs exebodes. magram  ramdenadac isini Sedian Sesabamisad ruseTis federaciisa da saqarTvelos respublikis SemadgenlobaSi, maTi damoukideblobis yovelgvari gamocxadeba an maTi gaerTianebis yovelgvari mcdeloba am or saxelmwifos Soris sazRvris sakiTxsac Seexeba, amitom  aseTi gadawyvetileba Zalas SeiZens mxolod am ukanasknelTa TanxmobiT.  sazRvrebis  stabilurobis uzrunvelyofis interesebisTvis saqarTveloc da ruseTic (rogorc kia CrdiloeT oseTic) daJinebiT moiTxoven arsebuli sazRvrebis SenarCunebas.

samxreT oseTSi bevri adamiani uarzea, aRiaros es faqtebi.  maT SeeqmnaT STabeWdileba, rom saerTaSoriso sazogadoeba ratomRac valdebulia, aRiaros samxreT oseTis gancxadeba sakuTari saxelmwifos Seqmnis Sesaxeb. misia yovelnairad cdilobda  samxreT oseTis warmomadgenlebisTvis aexsna amgvari imedebis usafuZvloba: saerTaSoriso aRiarebis ufleba ar arsebobs. Tumca, gasagebia samxreT oseTis survili, daicvas Tavisi interesebi, mas mainc ar Seefereba ver afasebdes sazRvrebis stabilurobiT saerTaSoriso sazogadoebis  kanonieri dainteresebas.  evropis istoriaSi yofila SemTxvevebi, roca osebze gacilebiT Zlieri erebi cdilobdnen mezoblebisaTvis, maTi  survilis winaaRmdeg, Tavs moexviaT Tavisi neba, magram es yovelTvis warumateblad mTavrdeboda.

misia Rrmadaa darwmunebuli, rom aRmosavleTsa da dasavleTs, CrdiloeTsa da samxreTs Soris  sakvanZo wertilSi mdebare am mxaris momavali erTian, Tavisufal da demokratiul saqarTvelosTan aris dakavSirebuli, da rom is unda gaxdes nawili Ria sazRvrebis mqone regionisa, sadac adamianebi  mezobel qveynebTan da xalxebTan  mxardamxar mSvidobianad cxovroben.

 

2. TviTgamorkvevis ufleba

 

Tu sazRvrebis Secvla SeuZlebelia, saerTaSoriso samarTali samxreT oseTis mcxovrebTaTvis iTvaliswinebs TviTgamorkvevis uflebis ganxorcielebis sxva, “saSinao” (“Sinagan”) meTods. samxreTosuri konfliqtis orive mxaresTan weliwadnaxevris molaparakebebis Semdeg misia  mivida erTmniSvnelovan daskvnamde, rom erTiani saqarTvelos farglebSi  xangrZlivi politikuri Serigebis winapiroba samxreT oseTisTvis aris konstituciuri statusis SemuSaveba, romelic daefuZneba imas, rom uzrunvelyofil iqnes osuri mosaxleobis Sinagan TviTgamorkevevis ufleba misTvis arsebiTi uflebebisa da mtkice garantiebis miniWebiT.

a) saqarTveloSi bevri daiwyebs mtkicebas, rom samxreT oseTs ar aqvs aseTi Sinagani TviTgamorkvevis ufleba mTeli rigi mizezebisa gamo:

_ isini acxadeben, rom samxreT oseTi (qarTvelebi  mas xSirad “samaCablosac” eZaxian) mdebareobs istoriulad saqarTvelos kuTvnil teritoriaze da, maSasadame,  Sida qarTlis olqis nawilia.  garda amisa, samxreT oseTis eTnikuri Semadgenloba Seicvala ukanasknel xanebSi osebis midinebis gamo, rac, XIX saukunis Sua xanebidan moyolebuli, waxalisebuli iyo ruseTisa da Semdeg sabWoTa xelisuflebisagan.  osebis namdvil samSoblod isini CrdiloeT oseTs miiCneven.

_ garda amisa, qarTvelebi amtkiceben, rom qarTveli osebis umravlesoba ara samxreT oseTSi, aramed saqarTvelos sxva kuTxeebSi cxovrobs.  aqedan keTdeba daskvna, rom gaumarTlebeli iqneboda samxreT oseTisTvis iseTi reJimis SemoReba, romelic gansxvavebulia osebiT dasaxlebuli sxva teritoriebisagan.

_ bevri qarTveli SiSobs, rom sxva umciresobebsac (upirveles yovlisa, somxebs da azerbaijanlebs), romlebic kompaqturad cxovroben saqarTveloSi, SeuZliaT moiTxovon maTTvis Sesabamisi teritoriuli statusis miniWeba, Tu amas miaRwevs samxreT oseTi.

_ isini, vinc 1990 wels xma misca sabWoTa reJimis mier 1922 wels samxreT oseTisaTvis dawesebuli gansakuTrebuli uflebebis gauqmebas, am aqcias ganixlavdnen saqarTvelos desovetizaciis saerTo procesis konteqstSi.

_ zogierT qarTvels samxreT oseTisTvis calke teritoriis statusis miniWeba misi gamoyofis pirvel nabijad miaCnia.

_ saqarTveloSi savsebiT samarTlianad miuTiTeben  imaze, rom samxreT oseTSi darCenili  qarTvelebi gaxdnen devnis obieqti osebis mxridan.  isini ayeneben sakiTxs Sesaxeb imisa,  rogor iqneba uzrunvelyofili samxreT oseTSi mcxovrebi qarTvelebis sococxle, qoneba da uflebebi.

b) pirveli mosazreba, saxeldobr, rac istoriuli TvalsazrisiT samxreT oseTis arsebobis kanonierebas exeba, naklebaddamajerebelia.  qarTveli istorikosebi aRiareben, rom iranulenovanma alanebma (romelebic qarTul wyaroebSi “ovsebad” an “osebad” moixseniebian) Crdilo kavkasiidan gadmosaxleba daiwyes ukve XIV saukunidan, Tumca, simarTlea isic,  rom maTi modineba  mniSvnelovnad gaizarda XIX da XX saukuneebSi. is, rom osebi samxreT oseTSi cxovrobdnen mravali Taobis manZilze da qarTvelebis Tanabrad  aqvT iq momavalSi cxovrebis ufleba, faqtia. evropis sxva nawilebSi cnobilia masobrivi gadasaxlebis SemTxvevebi,  romlebsac adgili hqondaT ufro gviandel istoriul vadaSi. miuxedavad amisa, arc erTi gonieri adamiani ar ayenebs eWvqveS maT Sedegebs. qarTvelebma TavisTvis unda gadawyviton, surT Tu ara,  iyvnen am evropis nawili. saqarTveloSi gatarebuli weliwadnaxevris Semdeg  misia mivida mtkice daskvnamde, rom saqarTvelos mosaxleobis didi umravlesoba swored amisken miiswrafvis.

amtkiceben agreTve, rom samxreT oseTs ar unda mieniWos gansakuTrebuli konstituciuri statusi, ramdenadac qarTveli osebis umravlesoba mis sazRvrebs gareT cxovrobs da radganac somxurma da azerbaijanulma umciresobamac SeiZleba wamoayenos igive moTxovnebi, rac samxreT oseTma. ar SeiZleba uaryofa, rom 1989 wlis aRweris monacemebiT samxreT oseTSi cxovrobda mxolod 65 000 osi, maSin, roca 100 000 osi cxovrobda saqarTvelos danarCen raionebSi.  sworia isic, rom saqarTveloSi aris somxebiTa da azerbaijanlebiT kompaqturad dasaxlebuli raionebic, magram samxreT oseTs, rogorc afxazeTsa da aWaras, hqonda calke statusi, romelsac ar flobdnen umciresobebiT dasaxlebuli sxva raionebi. iq, sadac aseTi statusi ukve hqondaT, misi gauqmeba Znelia. saerTosaxelmwifoebrivi masStabiT sxva umciresobebis uflebebi SeiZleba uzrunvelyofil iqnes konstituciis farglebSi.

misia ar iziarebs im saSiSroebasac, rom teritoriuli statusis SeZena gamoyofisken pirveli nabijis tolfasia. piriqiT,  samxreT oseTisTvis calke teritoriis statusis CamorTmevam 1990 wels gaaZliera iq separatistuli tendenciebi.  teritoriuli statusis aRdgenisaTvis Semdegi  winaaRmdegoba daarRvevs saqarTvelos teritoriuli mTlianobis aRdgenis imedebs. am SemTxvevaSi aseTi teritoriuli statusi aris ara separatizmis stimuli, aramed erTianobis aucilebel pirobas warmoadgens.

misia mTeli seriozulobiT usvams xazs yvela umciresobis uflebebis dacvis aucileblobas. samxreT oseTis  qarTveli mosaxleoba, udavod, warmoadgens “umciresobas umciresobis SigniT”. nebismieri statusiT misi uflebebis garantiebi gaTvaliswinebuli unda iyos. kanonis uzenaesobisa da demokratiis principebisadmi samxreT oseTis erTgulebis sazomi gaxdeba misi moqmedeba, daicvas yvela mcxovrebis ufleba, damoukideblad maTi eTnikuri warmomavlobisa.

g) yovelgvari momavali konstituciuri statusis SemuSavebisas unda gaTvaliswinebul iqnes movlenebi, romelTac adgili hqondaT 1991-1992 wlebis SeiaraRebuli konfliqtis dros. misiis mier miRebuli yvela cnoba miuTiTebs imas, rom orive mxaris zogierTma elementma maSin ukiduresi sisastike gamoamJRavna. aman gamoiwvia Rrma aRSfoTeba da warmoqmna undoblobis viTareba rogorc osebs, ise samxreT oseTis qarTvelebs Soris. im tanjvis gaTvaliswinebiT, risi gadatanac mouxdaT rogorc erTi, ise meore mxaris adamianebs samxreT oseTSi, SesaZlo gadawyvetileba rac SeiZleba metad balansirebuli unda iyos.

qarTvelebi da osebi mTlianobaSi sxvadasxvagvarad aRiqvamen SeiaraRebul konfliqts. Zalian bevri im qarTvelebs Soris, romlebic konfliqtSi monawileobdnen, miiCnevdnen, rom dadga dro, Seicvalos samxreT oseTis  demografiuli Semadgenloba da “Seswordes” istoria. saartilerio cecxlis cxinvalisaTvis daSena osebis gandevnisa da ganadgurebisaken mimarTuli politikis usastikesi gamovlineba da kulminacia iyo. TbilisSi bevri, imaT Sorisac ki, romlebic gamoxataven mzadyofnas kompromisisTvis, srulad ver afaseben im travmas, romelic cxinvalis alyam datova osebis cnobierebaSi. mravali Tvis ganmavlobaSi cxinvalsa da mis midamoebSi mcxovrebi osebi pirispir idgnen maTi arsebobisaTvis gardauvali safrTxis winaSe. amitom qarTul mxares mouxdeba saqmiT uCvenos osebs, rom maT aqvT momavali saqarTvelos SemadgenlobaSi.

 

I I I.

1. uflebamosilebaTa ganawileba

 

misia ayenebs winadadebas, rom konfliqtis mxareebma dadon SeTanxmeba samxreT oseTis statusis Sesaxeb, romelic aRiarebuli iqneboda saerTaSoriso konferenciis mier da Sesanaxad gadaecemoda euTos samdivnos venaSi,  es SeTanxmeba unda iTvaliswinebdes TviTmmarTvelobas am teritoriaze saqarTvelos SemadgenlobaSi: is eqvemdebareba realizacias (misi realizacia SesaZlebelia)  saqarTvelos konstituciiT an erT-erTi konstituciuri aqtiT damtkicebis gziT, sadac dafiqsirebuli iqneba Sesabamisi garantiebi.

am winadadebis Tanaxmad, samxreT oseTs eqneba sakuTari sakanonmdeblo, aRmasrulebeli da sasamarTlo organoebi. samxreT oseTis mcxovreblebi monawileobas miiReben ara mxolod saqarTvelos parlamentis arCevnebSi, aramed airCeven Tavis, samxreTosur parlamentsac. sakanonmdeblo, sasamarTlo da administraciuli funqciebi maTTan damokidebulebaSi (maT mimarT)  ganawildeba samxreT oseTsa da saerTosaxelmwifoebriv organoebs Soris. uflebamosilebaTa ganawileba saWiroebs SeTanxmebas sam,  nawilobriv erTmaneTis sawinaaRmdego amocanas Soris:

_ aucilebelia Seiqmnas erTiani ekonomikuri, socialuri da samarTlebrivi sivrce.

_ uzrunvelyofili unda iqnes maqsimalurad farTo TviTmmarTveloba samxreT oseTisaTvis.

_ urTierTndobis ganmtkiceba  arsebuli ganxeTqilebisa da SeiaraRebuli konfliqtis sawinaaRmdegod.

iTvaliswinebs ra evropis sxva nawilebSi mignebul gadawyvetilebebs da mxedvelobaSi iRebs ra saqarTveloSi, samxreT oseTis CaTvliT, Seqmnil situacias, misia ayenebs  winadadebas mkafiod  aRiniSnos kompetenciis  sami sfero, romelic moicavs xelisuflebis sakanonmdeblo, aRmasrulebel da sasamarTlo Stoebs: centraluri organoebis gansakuTrebuli kompetencia, samxreT oseTis  gansakuTrebuli kompetencia da Sereuli kompetencia.

b) centraluri organoebis gansakuTrebuli kompetencia

I. moqalaqeoba erTiani (e. i saqarTvelos moqalaqeoba) unda iyos.

I I. saqarTvelos saxelmwifo simbolikisa da himnis Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs saqarTvelos parlamenti.  qveynis mTel teritoriaze saxelmwifo simbolikis gamoyenebisa da saxelmwifo himnis Sesrulebis sakiTxebs centraluri organoebi gadawyveten.

I I I. sagareo saqmeTa warmoeba  centraluri xelisuflebis gansakuTrebul kompetencias unda miekuTvnebodes. sazRvargareTis qveynebis saelCoebi, rogorc winaT, mxolod dedaqalaqSi iqneba ganTavsebuli, cxinvalSi ki  SeiZleba gaixsnas sakonsulo warmomadgenlobebi, romlebic saqarTvelos sagareo saqmeTa saministrosTan iqnebian akreditebulni. mTlianobaSi mxolod saqarTvelos eqneba ufleba, daamyaros diplomatiuri da sakonsulo urTierTobebi sxva saxelmwifoebTan.

samxreT oseTs, iseve rogorc saqarTvelos SemadgenlobaSi arsebul sxva warmonaqmnebs, ufleba eqneba ganaviTaros saerTaSoriso kontaqtebi im sferoebSi, romlebic ar miekuTvnebian diplomatiur an sakonsulo urTierTobebs, saxeldobr, ekonomikisa da kulturis sferoebSi. mas (iseve, rogorc Sveicariis kantonebs da germaniis miwebs) eqneba ufleba, dados saerTaSoriso SeTanxmebebi mis kompetencias mikuTvnebul yvela sakiTxze saxelmwifo konstituciis dacviTa  da centralur organoebTan SeTanxmebiT. amgvarad, mas eqneba SesaZlebloba, ganaviTaros kavSirebi Crdilo oseTTan da sxva teritoriul warmonaqmnebTan. gaTvaliswinebuli iqneba ufleba, gaixsnas samxreTosuri biuro vladikavkazSi da Crdiloosuri biuro cxinvalSi.

IV. Tavdacvis sakiTxebi centraluri mTavrobis kompetencias miekuTvneba. saxelmwifos ar SeuZlia erTze metis armiis yolis ufleba misces Tavs.

amasTan dakavSirebiT samxreT oseTSi mouxdebaT, gadawyviton ndobis problema, ramdenadac man uari unda Tqvas sakuTar SeiaraRebul formirebebze, amitom SeiZleboda gaTvaliswinebuli yofiliyo ndobis ganmtkicebisken mimarTuli Semdegi debulebebi:

_ samxreT oseTi gamocxaddes dacul, demilitarizebul zonad, ukidures SemTxvevaSi, gardamavali periodiT mainc. yvela samxreTosuri SeiaraRebuli formireba unda daiSalos. samxreT oseTSi ganTavsebuli ar unda iyos saqarTvelos armiis aranairi qvedanayofi. samxreT oseTis mcxovreblebze ar gavrceldeba sayovelTao samxedro valdebuleba (Tumca, TiToeul maTgans unarCundeba ufleba, nebayoflobiT Sevides armiaSi). samxreT oseTis samxedro usafrTxoeba uzrunvelyoifili iqneba mSvidobismyofi ZalebiT ormxrivi SeTanxmebis safuZvelze da saerTaSoriso kontrolis qveS.

_ imis mixedviT, rogor wava osebsa da qarTvelebs Soris Serigebis procesi, ufro gviandel etapze aucilebeli iqneba ganxilul iqnes mSvidobismyofeli Zalebis gayvanis sakiTxi. amasTan dakavSirebiT SeiZleba gaTvaliswinebul iqnes ori varianti:

_ samxreT oseTs SeuZlia darCes demilitarizebul zonad. samxreT oseTis arc erTi mcxovrebi ar daeqvemdebareboda gawvevas qarTul armiaSi.

_ rogorc saqarTvelos armiis Semadgeneli nawili, SeiZleboda mxolod samxreT oseTis mcxovrebTagan Camoyalibebuliyo axali qvedanayofebi. isini ganlagdebodnen samxreT oseTSi, magram iqnebodnen  saerTosaxelmwifoebrivi sardlobis struqturaSi. am qvedanayofebis meTaurebs daniSnavda saqarTvelos Tavdacvis ministri samxreT oseTis aRmasrulebeli xelisuflebis an parlamentis TanxmobiT. samxreT oseTis teritoriaze sxva qvedanayofebis mudmivad ganlageba moxdeboda mxolod samxreT oseTis aRmasrulebeli xelisuflebis an parlamentis TanxmobiT.  samxreT oseTSi nebismieri samxedro swavlebis gamarTvisaTvis samxreT oseTis aRmasrulebeli xelisuflebis organoebTan winaswari SeTanxmeba iqneboda saWiro.

V. saqarTvelos fulad-sakredito politikas xelisuflebis saerTosaxelmwifoebrivi organoebi gansazRvraven. isini gadawyveten sakiTxs, rogori savaluto erTeuli unda gamoiyenebodes qveyanaSi. fulad emisias mxolod saqarTvelos centraluri banki axorcielebs.  es banki, romelic damoukidebeli unda iyos, finansuri stabilurobis sadarajoze unda idges. ekonomikuri sakiTxebi, romelic ar miekuTvneba fulad-sakredito sferos, Sereuli kompetenciis sferoSi iqneba ganxiluli (ixileT III ganyofilebis I punqtis c)iii qvepunqti.

b) samxreT oseTis gansakuTrebuli kompetencia

I. momavali SeTanxmebis debulebebisa da qarTuli konstituciis farglebSi samxreT oseTma unda miiRos gansakuTrebuli ufleba, daadginos, rogori iqneba misi politikuri organoebi da struqturebi.  am farglebSi mas aseve unda hqondes ufleba, miiRos Tavisi sakuTari konstitucia, romliTac gadawydeba samxreTosuri sazogadoebis politikur, ekonomikur da samarTlebriv struqturebTan dakavSirebuli sakiTxebi. samxreT oseTSi miRebuli konstitucia, kanonebi da dadgenilebebi ar unda ewinaaRmdegebodes saqarTvelos konstitucias, Tu saqarTvelos konstitucia Seicavs Sesabamis debulebebs regionuli politikisa da adamianis uflebebis dacvis Taobaze. samxreT oseTis xelisuflebam unda daicvas da ganaxorcielos saqarTvelos kanonebi, romlebic ar ewinaaRmdegeba SeTanxmebas TviTmmarTvelobis Sesaxeb. mTavroba rogorc TbilisSi, ise cxinvalSi, valdebulia, pativi sces erTimeoris saxelmwifoebriv aqtebs.

I I. samxreT oseTs unda hqondes ufleba, Tavad gansazRvros Tavisi saxelwodeba da simbolika (Tumca, misia urCevda, gaemarTaT konsultaciebi TbilisTan am mgrZnobiare sakiTxTan dakavSirebiT). saerTosaxelmwifo  simbolikis paralelurad samxreTosuris gamoyenebis wesi ganisazRvreba samxreT oseTis xelisuflebis gadawyvetilebis Tanaxmad.

I I I. kulturis sakiTxebi, ueWvelia, ganekuTvneba samxreT oseTis kompetencias.

g) Sereuli kompetencia

I.. oficialuri saerTosaxelmwifo enis an enebis arCeva centraluri xelisuflebis prerogativa iqneba. samxreT oseTs miecema ufleba, airCios nebismieri sxva oficialuri ena saerTosaxelmwifo enis damatebiT Tavis teritoriaze gamosayeneblad.

I I. realur TviTmmarTvelobaze laparaki SeiZleba mxolod maSin, roca is biujetis uflebamosilebazea dayrdnobili, amitom samxreT oseTs unda hqondes  sakuTari biujeti, romelsac SeimuSaveben misi aRmasrulebeli xelisuflebis organoebi da miiRebs misi parlamenti.

sakiTxi ismeba ase: ra wyaroebidan formirdeba es biujeti da ragvarad Seitans samxreT oseTi Tavis wvlils saerTosaxelmwifo biujetSi. principSi, arsebobs sami SesaZlo modeli:

_ gadasaxadebs krefs mxolod centraluri xelisufleba. Sesabamisad, samxreT oseTis biujetis formireba xdeba  mxolod saerTosaxelmwifo biujetidan pirdapiri gadaricxvis xarjze. SesaZlebeli upiratesobebi: ekonomiuroba, saxelmwifo finansuri sistemebis integraciis maRali xarisxi. SesaZlebeli nakli: undobloba samxreT oseTis mxridan da misi Zlieri damokidebuleba centrze.

_ gadasaxadebs krefen mxolod samxreT oseTis finansuri oragnoebi. es saSualebas miscems samxreT oseTs, damoukideblad Seqmnas Tavisi biujeti, rac SeiZleba ganxilul iqnes, rogorc upiratesoba. samxreT oseTis biujetSi Semosavlebis raodenobaze damokidebulebiT amas Tan unda axldes gadaricxvebi Tbilisis biujetidan, an, piriqiT, gadaricxvebi centralur biujetSi. SesaZlebeli nakli: centris Zlieri damokidebuleba da undobloba misi mxridan.

_ erTiani saerTosaxelmwifo sagadasaxado uwyeba ganyofilebiT samxreT oseTSi, romlis xelmZRvanelis daniSvnac SeeZleboda saqarTvelos finansTa ministrs samxreT oseTis aRmasarulebeli organoebis an misi parlamentis TanxmobiT. am ganyofilebas SeeZleboda aekrifa rogorc saerTosaxelmwifo, ise samxreT oseTis mier dawesebuli gadasaxadebi.

_ sxvadasxva gadasaxadebi aikrifeba Sesabamisad centraluri da samxreTosuri finansuri organoebis mier. upiratesoba: rogorc centralur xelisuflebas, ise samxreT oseTs SeeZlebaT, damoukideblad Seadginon Camoayalibon TavianTi biujeti, garedan Careva umniSvneloa. nakli: didi danaxarjebi, uzarmazari aparati, zomagadasuli dabegvris albaToba.

misias miaCnia, rom metnaklebad perspeqtiuli aris bolo modeli, ramdenadac igi uzrunvelyos rogorc saerTosaxelmwifo sagadasaxado sistemas, ise samxreT oseTis sagadasaxado avtonomias. magram zedmeti gadasaxadebis Tavidan asacileblad saWiro iqneba Sesabamisi garantiebis gaTvaliswineba.

I I I. geografiuli da demografiuli faqtorebis gamo saqarTvelo erTian ekonomikur da socialur sivrces unda warmoadgendes, rac ar gamoricxavs gansakuTrebuli ekonomikuri zonebis Seqmnis SesaZleblobas. amitom saqarTvelos parlamentis gansakuTrebul kompetencias uda miekuTvnos iseTi kanonebis Seqmna, romlebic gansazRvraven sazogadoebis cxovrebis socialur-ekonomikur safuZvlebs. qveyanas erTiani samoqalaqo, samewarmeo da sisxlis samarTlis kodeqsebi unda hqondes. danarCen sferoebSi centralur xelisuflebas unda rCebodes  sakmao sakanonmdeblo da administraciuli berketebi imisaTvis, rom uzrunvelyos saerToerovnuli interesebi (kerZod, garemos dacvis sferoSi, mrewvelobis, transportis, kavSirgabmulobis, energetikis da socialuri seqtoris ganviTareba). samxreT oseTis parlamentis kompetenciSi Sevidoda sakanonmdeblo saqmianoba regionuli mniSvnelobis ekonomikur sakiTxebze, iseTebze, rogoricaa bunebrivi resursebis aTviseba, adgilobrivi mrewveloba da transporti, uZravi qoneba, turizmis ganviTareba da a. S.

centraluri xelisuflebis  organoebi pirdapir ar unda marTavdes samxreT oseTis ekonomikas. ama Tu im saerTo farglebSi samxreT oseTs principSi unda hqondes rac SeiZleba meti damoukidebloba Tavisi ekonomikuri saqmianobis warmoebaSi. mas unda hqondes saerTaSoriso, savaWro da sxva saxis ekonomikur TanamSromlobaSi uSualod monawileobis ufleba. es ufleba mTeli saqarTvelos kerZo seqtors unda hqondes.

IV. nebismieri sasazRvro reJimi, rac Seexeba sazRvars CrdiloeT oseTTan, SemuSavebuli unda iqnes imis gaTvaliswinebiT, rom saqarTvelos aqvs kanonieri miswrafeba gaakontrolos Tavisi sagareo sazRvrebi da samxreT oseTi kanonierad iswrafvis ganaviTaros tradiciulad mWidro kavSirebi CrdiloeT oseTTan. amasTan dakavSirebiT misia ayenebs winadadebas, saqarTvelos sasazRvro da sabaJo uwyebebis SemadgenlobaSi Seiqmnas samxreTosuri qvedanayofebi. maTi personali unda Seikribos samxreT oseTis mcxovrebTagan misi mosaxleobis eTnikuri Semadgenlobis Tanaxmad. maT xelmZRvanelebs daniSnaven Tbilisis Sesabamisi saministroebis meTaurebi samxreTosuri xelisuflebis TanxmobiT.

savsebiT cxadia, rom ar unda iyos araviTari SezRudva (magaliTad, sasazRvro policiis arseboba, sakontrolo-gamSvebi punqtebi da a. S) samxreT oseTsa da sakuTriv saqarTvelos Soris mgzavrobaze an saqarTvelos mxridan raime winaaRmdegoba CrdiloeT osTsa da samxreT oseTs Soris mgzavrobasa da vaWrobasTan dakavSirebiT.

V. urTierTndobis ganmtkicebis interesebisaTvis, samxreT oseTSi regularuli policiis Zalebi samxreTosur safuZvelze unda Camoyalibdes. policiis samxreTosuri sammarTvelo unda Sedgebodes adgilobrivi qvedanayofebisagan, romlebic dakompleqtebulia adgilobrivi mosaxleobis eTnikuri Semadgenlobis Tanaxmad. samxreT oseTis policiis ufross daniSnavs samxreTosuri xelisufleba saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministris TanxmobiT.

damnaSaveobasTan ufro efeqtianad brZolis mizniT sisxlis samarTlis samZebro sistema saerTosaxelmwifoebrivi xasiaTisa unda iyos. samxreT oseTis sisxlis samarTlis samZebros sammarTvelos ufrosis daniSvna SeeZleba saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministrs samxreT oseTis aRmasrulebeli xelisuflebis an parlamentis TanxmobiT.

VI. sasamarTlo xelisuflebis mimarT erTianobis upiratesoba ganxiluli unda iyos samxreT oseTis TviTmmarTvelobis uzrunvelyofis aucileblobasTan SeTanxmebiT. erTiani samarTlebrivi sivrcis arseboba, ase vTqvaT, sasamarTlo sistemis erTgvarovan agebas gulisxmobs. meore mxriv, samxreTosuri kanonebis gamoyeneba, principSi, samxreTosuri sasamarTloebiT unda ganxorcieldes. momavali samxreTosuri konstituciis ganmarteba da dacvis uzrunvelyofa samxreT oseTis umaRlesi sasamarTlos saqme unda iyos. saqarTvelos uzenaes sasamarTlos (an momavalSi Seqmnil nebismier sakonstitucio sasamarTlos) unda mieniWos saWiro uflebamosileba, rom uzrunvelyos misi (samxreTosuri konstituciis) Sesabamisoba saqarTvelos konstituciur normebTan. misias Semoaqvs winadadeba, amgvar sakiTxebze gadawyvetilebebis mosamzadeblad Seiqmnas Sereuli palata (samxreT oseTis warmomadgenelTa monawileobiT). mosamarTleebis daniSvnisas, SesaZloa, mizanSewonili yofiliyo saerTaSoriso monawileobis gaTvaliswineba.

misias sTavazobs, saqarTvelos sasamarTlo sistemis farglebSi gamoiyos samxreTosuri qveganyofileba, romlis saTaveSic samxreT oseTis uzenaesi sasamarTlo iqneboda.  samxreT oseTis uzenaesi sasamarTlo dakavebuli iqneboda samxreTosuri kanonebis gamoyenebiT da Seasrulebda saapelacio sasamarTlos funqcias saerTosaxelmwifo kanonmdeblobis sferos mikuTvnebul saqmeebze. am sasamarTlos erTi palata iqneboda rogorc umaRlesi instancia samxreT oseTis konstituciis ganmartebis sakiTxebSi. yvela sxva sakiTxze sasamarTlos gadawyvetileba daeqvemdebareboda gasaCivrebas saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi (da/an momaval sakonstitucio sasamarTloSi).  samxreT oseTis umaRles sasamarTlos daqvemdebarebuli sasamarTlos struqtura iqneboda iseTive, rogorc saqarTvelos sxva kuTxeebSi.

samxreT oseTis mosaxleobis uflebebis dacvis TvalsazrisiT maTi sakvanZo rolis gaTvaliswinebiT, samxreT oseTis umaRlesi sasamarTlos mosamarTleebs daniSnavda saqarTvelos iusticiis ministri samxreT oseTis xelisuflebis TanxmobiT. qvemdgomi sasamarTlos mosamarTleebi samxreT oseTSi dainiSnebodnen AsamxreTosuri xelisuflebis mier saqarTvelos iusticiis ministris TanxmobiT.

V I I. misiis Tavdapirveli idea _ osuri da sxva skolebi daqvemdebarebodnen samxreTosuri xelisuflebis organoebs, qarTuli ki _ Tbilisis ganaTlebis saministros _sayovelTao kritikas waawyda. misia Rebulobs im SedarebiT damajerebel arguments, rom saWiroa Seiqmnas stimuli ganaTlebis sakiTxebSi TanamSromlobisaTvis mxareTa Casabmelad. amasTan dakavSirebiT, marTlac, umjobesia, saskolo ganaTlebis erTiani sistema Sereuli kompetenciis farglebSi, Tu igi SeZlebs uzrunvelyos swavlebis jerovani xarisxi yvela saWiro enaze. 

 

2. daskvniTi komentarebi

 

a) am dokumentis teqstSi samxreT oseTi yvelgan “samxreT oseTad” moixsnieba.  aseTi dasaxeleba, rigi mizezebisa gamo,  bevri qarTvelis uaryofiT reaqcias iwvevs, magram misia am saxels iyenebs imitom, rom ukve ramdenime Taobaa, rac sabWoTa kavSirsa da mTel msoflioSi am teritorias samxreT oseTs uwodeben.

misia mivida daskvnamde, rom dasaxelebis (saxelwodebis) sakiTxi iqneba erT-erTi yvelaze mwvave momavali molaparakebebis dros, amitom daJinebiT Semoaqvs winadadeba, uari Tqvan am sakiTxis saswrafo  ganxilvaze da CarTon igi momaval saerTo kompromisul gadawyvetilebebSi.  misia sTavazobs qarTul mxares, dautovos saboloo arCevani samxreT oseTis mcxovreblebs, amasTanave urCevs am ukanasknelT, qarTvelebTan erTad gamarTon saguldagulo konsultaciebi am sakiTxze. konsensusis ararsebobis SemTxvevaSi, misia isurvebda (survili eqneboda) moeyvana erTi saintereso winadadeba,  romelic qarTuli mxaris erTma warmomadgenelma gaakeTa “alto adije/ziudtirolis” saxelwodebasTan dakavSirebuli  praqtikis Suqze (dakavSirebuli praqtikidan gamomdinare) _ mieces sxvadasxva dasaxeleba qarTul da osur enebze.

b) kidev erT ganxeTqilebis vaSlad, rasac bevri qarTveli da osi, rogorc yvelafris mixedviT Cans, metismetad  did mniSvnelobas aniWebs, aris sakiTxi imis Sesaxeb,  momavalSi unda erqvas Tu ara samxreT oseTs “respublika” an raime sxva (saxelmwifo, regioni, mxare, miwa da a. S.). am terminebs TiTqmis yvela winandeburad, maTi tradiciuli, sabWouri gagebiT aRiqvams. sabWoTa droSi samxreT oseTs hqonda “avtonomiuri olqis” “administraciuli” statusi saqarTvelos sabWoTa socialisturi respublikis SemadgenlobaSi, maSin, roca afxazeTsa da aWaras “avtonomiuri respublikis” “politikuri” statusi hqondaT miniWebuli. saqarTvelos mier sabWoTa kavSirisagan damoukideblobis gamocxadebis pasuxad samxreT oseTma gamoacxada saqarTvelosgan damoukidebloba dairqva saxelwodeba “respublika”.

saerTaSoriso sazogadoebam  ar aRiara samxreT oseTis saxelmwifoebrivi pretenziebi. ismeba sakiTxi imisa, SeZlebs Tu ara samxreT oseTi momavalSic uwodos TavisTavs “respublika” im dros, roca, amasaTanave, aris teritoriuli erTeuli saqarTvelos SemadgenlobaSi.

misiis TvalsazrisiT, gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs  uflebamosilebaTa jerovan da samarTlian gadanawilebas saxelmwifo xelisuflebis centralur organoebsa da samxreT oseTis xelisuflebas Soris. Tuki samxreT oseTis momavali statusi Seqmnis  safuZvels mSvidobiani TanaarsebobisaTvis, mis oficialur saxelwodebaze boboqari debatebis gagrZeleba misias Zalis unayofo xarjvad miaCnia. amave dros, igi  angariSs aZlevs TavisTavs, rom, rogorc cxinvalsa da TbilisSi mis mier Catarebulma saubrebma aCvena, samwuxarod,  orive mxares aqvs midrekileba, swored amaze gaamaxvilon yuradReba. orive mxaris warmomadgenlebi Tanxmdebian, rom zogierTi teritoriul erTeuls saqarTvelos SemadgenlobaSi momavalSi SeiZleba erqvas “respublika”. miuxedavad amisa, Tumca, bevri politikosi TbilisSi mzadaa, mianiWos es statusi afxazeTsa da aWaras, saeWvoa, rom romelime maTganisagan mosalodneli iyos aseTive damyoloba samxreT oseTis mimarT.  samxreT oseTis xelmZRvanelebi, Tavis mxriv,  samxreT oseTisaTvis saxelwodeba “respublikis“ SenarCunebas yovelgvari momavali kompromisis aucilebel pirobad miiCneven.

misiis azriT,  es sakiTxi meorexarisxovania da uSvebs, rom momavalSi samxreT oseTs SeeZlo hqonoda  nebismieri saxelwodeba. mas surs, mouwodos qarTul mxares gamoavlinos am sakiTxSi didsulovneba, Tu  samxreT oseTi daTanxmdeba, isev Sevides saqarTvelos saxelmwifos SemadgenlobaSi.

g) zogierTi qarTveli Tanamosaubre winadadebas ayenebda, gadaisinjos samxreT oseTis sazRvrebi (romlebic unda aRviqvaT ara formalurad iuridiuli, aramed wmindad geografiuli mxriv)  saqarTvelos sxva kuTxeebTan. isini avlenen mzadyofnas, miscen samxreT oseTs konstituciuri statusi saqarTvelos SemadgenlobaSi, magram mainc ar isurvebdnen mis sazRvrebSi datovon upiratesad qarTvelebiT dasaxlebuli raionebi.

es winadadeba ewinaaRmdegeba saqarTvelos sxva  warmomadgenelTa midgomas, romlis Tanaxmadac ar SeiZleba  saqarTvelos momavali teritoriuli dayofa eTnikuri niSnis mixedviT iyos agebuli. am Sexedulebas misiac iziarebs. is ewinaaRmdegba yovelgvar miswrafebas, kiTxvis niSnis qveS daayenos samxreT oseTis axlandeli sazRvrebi, romlebic ar Secvlila Svid aTeulze meti wlis manZilze, Tu Tavad samxreT oseTi ar daTanxmdeba maT gadasinjvas. sazRvrebis calmxrivad Secvla  samxreT oseTsa da saqarTvelos danarCen kuTxeebs Soris, misiis azriT, ewinaaRmdegeba sazRvrebis urRvevobis sayovelTaod aRiarebul princips.  1992 wlis 30-31 ianvars praRaSi gamarTuli euTos sabWos monawileebma, iugoslaviis krizisTan dakavSirebiT mouwodes mxareebs, pativi ecaT yvela sazRvris _ iqneboda es Sida Tu gare _ urRvevobis principisaTvis, romlebic SeiZleba Seicvalos mxolod mSvidobiani gziT saerTo TanxmobiT.

d) ar aris saWiroeba iTqvas, rom sazRvari samxreT oseTsa da saqarTvelos danarCen  teritorias Soris Sida sazRvaria, da, Sesabamisad, misi arseboba aSkara sagrZnobi ar iqneba.  qarTul-samxreTosur sazRvars ruseT/CrdiloeT oseTTan, rogorc saxelmwifoTaSoriso sazRvars, eqneba saerTaSoriso sazRvrisaTvis Cveulebrivi sasazRvro reJimi.

misiam ukve gamoTqva Tavisi Tvalsazrisi imis Sesaxeb, rom saWiroa gakeTdes yvelaferi SesaZlebeli imisaTvis, rom es sazRvari iyos rac SeiZleba metad gamtari samxreT da CrdiloeT oseTis mcxovreblebisaTvis.  misia xelmZRvanelobs am mizniT da Semoitana winadadeba qarTuli mxaris momavali sasazRvro da sabaJo administraciis Semadgenlobis Sesaxeb.

garda amisa, misia ayenebs winadadebas, Seiqmnas organizaciuli farglebi regionuli TanamSromlobis ganviTarebisaTvis.  magaliTebi, msgavsi alpur-adriatikuli TanamSromlobisa (romelic aerTianebs Sveicariis, germaniis, avstriisa da italiis, agreTve yofili iugoslaviis zogierT nawils), miuTiTeben, rom SesaZlebelia Seiqmnas ekonomikis, infrastruqturisa da garemos problemebis gadawyvetaze orientirebuli TanamSromlobis kavkasiuri meqanizmi. aseT meqanizms, romelic aris regionuli, magram amasTan savaldebulo araa saxelmwifoTaSoriso  TanamSromlobis organo iyos, SeeZlo moecva samxreTi da CrdiloeTi oseTi rig dainteresebul sxva teritoriul warmonaqmnebTan erTad kavkasiaSi.

e) zemoT gadmocemuli winadadebebi exeba  centralur xelisuflebasa da samxreT oseTs Soris uflebamosilebaTa ganawilebas, masSi ar ganixileba TbilisSi samxreT oseTis warmomadgenlobis sakiTxi. saqarTvelos parlamenti, mTavroba da uzenaesi sasamarTlo (iseve, rogorc momavalSi  Seqmnili nebismieri sakonstitucio sasamarTlo) miiReben mTeli qveynisTvis, samxreT oseTis CaTvliT, sasicocxlod mniSvnelovan gadawyvetilebebs. Sesabamisad, saWiroa uzrunvelyofil iqnes, rom samxreT oseTi  centrSi saTanadod iyos warmodgenili.

misia ayenebs winadadebas, saqarTvelos konstituciiT ganmtkicdes, rom samxreT oseTi (da sxva regionebi) saTanadod iyos warmodgenili saqarTvelos parlamentSi, uzenaes sasamarTloSi, saxelmwifo mmarTvelobis organoebSi (sagareo saqmeTa, Tavdacvis, uSiSroebis da a. S. saministroebSi), agreTve centralur bankSi.

v) samxreT oseTisTvis  konstituciuri statusis miniWeba TavisTavad jer kidev ver wyvets umciresobebis dacvis sakiTxs saqarTvelos mTel teritoriaze. garda amisa, samxreT oseTSi amasTan dakavSirebulia araosi mosaxleobis, kerZod,  qarTvelebis uflebebis dacva. saWiro iqneba uzrunvelyofil iqnes rogorc qarTvelebis efeqtiani dacva samxreT oseTSi samxreTosuri xelisuflebis mxriv TviTnebobis yovelgvari gamovlinebisagan, ise sakuTriv saqarTveloSi mcxovrebi osebis dacva SesaZlebeli diskriminaciisagan.

misiam warmoadgina zemoTmoyvanili winadadebebi policiis, sasamarTlo organoebis, ganaTlebis sistemebisa da a. S. organizaciis sakiTxebze. aseTi praqtikuli winadadebebis dayenebis garda, igi dabejiTebiT mouwodebs, rom saqarTvelosa da samxreT oseTis momaval konstituciebSi gaTvaliswinebul iqnes eTnikuri jgufebis uflebaTa  dacvis garantiebi.  am garantiebiT uzrunvelyofili unda iqnes maTi uflebebi iseT sferoebSi, rogoricaa ganaTleba, ena, Sekrebebis Tavisufleba, saTanado warmomadgenloba saxelmwifo organoebsa da dawesebulebebSi da a. S. isini yvela eTnikur umciresobaze unda vrceldebodes, maT Soris, saqarTveloSi samxreT oseTis farglebs gareT mcxovreb osebze da samxreT oseTSi  mcxovreb qarTvelebze.

uzrunvelyofili unda iyos am garantiebis realizaciis ganxorcielebis SesaZlebloba yvela sasamarTloSi. ukanaskneli instancia unda iyos saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo (romlis farglebSic unda Seiqmnas eTnikuri jgufebis dacvis palata), an momavali sakonstitucio sasamarTlo.

misias Semoaqvs winadadeba, daarsdes eTnikuri jgufebis uflebebis dacvis erovnuli sabWo. igi unda Sedgebodes xelmZRvaneli organosagan _ saqarTveloSi mcxovrebi yvela eTnikuri jgufis (qarTvelebisa da osebis CaTvliT) daniSnuli politikuri warmomadgenlebis monawileobiT _ da sxvadasxva eTnikuri warmomavlobis personalisgan dakompleqtebuli samdivnosagan. sabWos amocana iqneboda eTnikuri jgufebis dacvis sferoSi standartebis SemuSaveba da saxelmwifo organoebis mier maTi dacvis kontroli. mas aseve miecemoda sakanonmdeblo iniacitivis uflebac. sabWos eqneboda saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi (an mis sakonstitucio sasamarTloSi, Tuki  aseTi Seiqmneba), aseve samxreT oseTis  uzenaes sasamarTloSi pirdapiri mimarTvis ufleba.

z) misia miiCnevs, rom saqarTvelos momavali konstituciis SemuSavebisas misi winadadebebi SeiZleba gamoyenebul iqnes, rogorc unitaruli saxelmwifos _ roca teritoriuli statusi aqvs mxolod ramdenime warmonaqmns (“asimetriuli federalizmi”), _ ise qveynis mTeli teritoriis federaluri mowyobis variantSi.  

(gazeTi “Свободная Грузия” # 6, 6 aprili 1995 weli; saqarTveloSi euTos misiis arqivi)