xelSekruleba saqarTvelosa da ruseTs Soris
1920
wlis 7 maisi
saqarTvelos
demokratiulma respublikam erTis mxriT, da ruseTis socialisturma federatiulma
sabWoTa respublikam meore mxriT, xelmZRvanelobdnen ra saerTo surviliT daamyaron
orive qveynas Soris mtkice da mSvidobiani urTierToba xsenebul qveynebis
mcxovrebTa sakeTildReod, gadawyvites Sekran am mizniT gansakuTrebuli
xelSekruleba da daniSnes Tavis rwmunebulad krebis wevri grigol ilarionisZe
urataZe da ruseTis socialisturma federatiulma sabWoTa mTavrobam gareSe saqmeTa
saxalxo komisaris moadgile lev mixeilisZe karaxani. xsenebulma rwmunebulebma
acnobes ra erTmaneTs Tavis rwmunebulebis Sesaxeb, romelic aZlevda maT aRniSnul
xelsekrulebaze xelis moweris uflebas, SeTanxmebul qvemomoyvanil muxlebSi:
muxli I.
gamodis ra ruseTis socialistur federatiul sabWoTa respublikis mier yvela erTa
Tavisufal TviTgamorkvevis uflebis aRiarebidan srul gamoyofis uflebamde im
saxelmwifoebidan, romlis SemadgenlobaSic es erebi Sedian, ruseTi yovel pirobis
gareSe scnobs saqarTvelos saxelmwifos damoukideblobas da Tavisuflebas, da Tavis
nebiT iRebs xels yovelgvar suverenul uflebebze, romelic ekuTvnoda ruseTs
saqarTvelos xalxsa da qveynis mimarT.
muxli II.
gamodis ra xsenebuli xelSekrulebis muxlSi
aRiarebul principebidan, ruseTi valdebulad Tvlis Tavs xeli aiRos saqarTvelos
Sinaur saqmeebSi Carevaze.
muxli III.
1)
saxelmwifo sazRvari saqarTvelos da ruseTs Soris gadis Savi zRvidan mdinare
psous gaswvriv asaxCis mTamde, gadadis xsenebul asaxCisa da agapetis mTaze da
midis yofil Savi zRvis, quTaisis da Tfilisis guberniebis CrdiloeTis sazRvriT
zaqaTalis olqamde da xsenebul olqis aRmosavleT sazRvriT midis somxeTis
sazRvrebamde.
2) yvela
uReltexili, mdebare aRniSnul mosazRvre xazze 1922 w. pirvel ianvramde
neitralurad aris aRiarebuli. arc erT mxares ar aqvs ufleba daikavos es
uReltexilebi Tavis jarebiT an-da gaamagros isini.
3) darialis
uReltexilze, am muxlis meore punqtSi aRniSnuli neitralizacia gavrceldeba
balTidan kobamde, mamisonis ureltexilze zaramagidan onamde, da yvela sxva
uReltexilebze xuTi versis manZilze orive mxriT aRebuli im punqtidan, sadac sazRvari
gadis.
4)
saxelmwifo sazRvris swor gayvanas or xelSemkvrel mxaris Soris, moaxdens
gansakuTrebuli mosazRvre Sereuli komisia, romelSiac Seva erTnairi ricxvi orive
mxridan. xsenebuli komisiis muSaobis Sedegi damtkicebuli iqneba orive
xelSemkvrel mxaris Soris dadebuli gansakuTrebuli xelSekrulebiT.
muxli IV.
1) ruseTi
valdebulia aRiaros saqarTvelos respublikis udavo Semadgenel nawilebaT garda
Savi zRvis guberniis nawilebisa, romelnic gadadis saqarTvelos sazRvrebSi xnebul
xelSekrulebis pirvel da mesame muxlebis ZaliT, agreTve qvemoT CamoTvlili
guberniebi da ruseTis saxelmwifos yofili olqebi: Tfilisis, quTaisi da baTomis
yvela mazrebiT da olqebiT, romlebic Seadgenen xsenebul guberniebs da agreTve
zaqaTalis da soxumis olqebi.
2)
SemdegSi, urTierTobis TandaTanobiTi gamorkvevis mixedviT saqarTvelos da ruseTs
garda sxva saxelmwifo erTeulebs Soris, romelnic arseboben an SesaZlebelia
Seiqmnan saqarTvelos sxva sazRvrebTan, garda imisa, romelic awerilia xsenebul
xelSekrulebis mesame muxlSi, ruseTi mzaT iqneba icnos saqarTvelos Semadgenel
nawilad yofil kavkasiis sanamestnikos esa Tu is nawili, romlebic gadava mis
xelSi am saxelmwifo erTeulebTan dadebuli xelSekrulebis ZaliT.
muxli V.
aRiarebs ra
samarTlianad ruseTis moTxovnilebas, rom ar iqnes daSvebuli SemdegSi saqarTvelos
teritoriaze raime samxedro operacia, arseboba samxedro ZalaTa da sxva
moqmedebaTa, romelTac SeuZliaT saqarTvelos teritoriaze Seqmnan pirobani
damuqrebisa ruseTis damoukideblobis winaaRmdeg anda saqarTvelos teritorias
gaxdis samxedro operaciebis bazad, romelic mimarTuli iqneba ruseTis
socialisturi federatiuli sabWoTa respublikis an masTan kavSirSi myof
saxelmwifos da masSi arsebuli saxelmwifoebriv weswyobilebis winaaRmdeg,
saqarTvelo valdebulad xdis Tavs moaxdinos:
1)
dauyoneblivi ganiaraReba da koncentraciul banakebSi moTavseba ama sazavo
xelSekrulebis xelis moweris dros saqarTvelos teritoriaze myofTa, Tu ki aseTebi
aRmoCndebian, an samxedro da sazRvao-samxedro nawilebis, komandebisa da
jgufebis, romelnic momavalSi SesaZloa mis sazRvrebSi gadavudnen da
romelnic ruseTis mTavrobis prezidentis
rolSi gamovlen, agreTve warmomadgenlobisa da Tanamdebobis pirTa,
organizaciebisa da jgufebisa, romelTac miznaT eqnebaT ruseTis, an mokavSire
saxelmwifoTa mTavrobis Zirs Camogdeba.
2)
dauyoneblivi ganiaraReba da dakaveba saqarTvelos navTsadgurebSi myof gemebisa,
romelic Sedis ama muxlis pirvel punktSi aRniSnul organizaciebisa da jgufebis
sazRvao samxedro ZalTa SemadgenlobaSi da agreTve, romelic ama Tu im mosazrebiT
am organizaciebis da jgufebis gankargulebaSia da saqarTvelos navTsadgurebSi
imyofeba. am gemebis ekipaJis mimarT savsebiT unda ganxorcieldes ama muxlis
pirveli punktis dadgenileba.
3)
yovelgvar jildos mouTxovnlad da srulebiT ufasod gadaeces ruseTs yvela samxedro
da sazRvao-samxedro qoneba, Rirebulebani da fulis Tanxebi, romelnic ama muxlis
pirvel punqtSi arniSnul organizaciaTa da jgufebSi mflobelobasa, sargeblobasa da
gankargulebaSi imyofeba. ama muxlis Tanaxmad samxedro da sazRvao-samxedro
qonebaT igulisxmeba: gemebi da artileriis, saintendantos (maT Soris sasursaTo
da nivTieri dakmayofilebis) sainJenero da saaviacio mowyobilebani.
4)
ganiaraRebis Semdeg gadaeces ruseTs ama muxlis pirvel punqtSi aRniSnuli
nawilebi, organizaciebi, jgufebi da gemebis ekipaJi.
SeniSvna:
ruseTi pirobas iZleva, rom igi am muxlis ZaliT gadacemul
yvela pirs sicocxles SeunarCunebs.
5) miiRos
zomebi da gandevnos saqarTvelos teritoriis sazRvrebidan, romelic am
xelSekrulebis meoTxe muxliT aris gansazRvruli, yovelgvari jari da samxedro
razmebi, romelic saqarTvelos saxelmwifos jarebis SemadgenlobaSi ar Sedis.
6) miRebul
iqnas zomebi, rom momavalSi ar dauSvan saqarTvelos teritoriaze im jarebisa da
samxedro razmebis arseboba, romelnic ama muxlis mexuTe punktSia aRniSnuli.
7) im
pirebs, romelnic ama muxlis pirvelsa da mexuTe punktSi CaTvlil organizaciebs,
jgufebsa da nawilebs ekuTvnian, ramdenadac es pirebi Tavisi erovnebiT ar arian
qarTvelebi, aRekrZalos ra saxiTac ar unda iyos, maT Soris moxaliseT,
saqarTvelos saxelmwifo jarSi Sesvla.
8)
teritoriis im sazRvrebSi, romelic dadgenilia ama xelSekrulebis meoTxe muxliT,
momavalSi ar miscen Sedgenisa da arsebobis saSualebas raime organizaciebs da
jgufebs, romelnic Tavis Tavs acxadeben ruseTis an misi nawilis mTavrobis, anda
ruseTis mokavSire saxelmwifos rolSi, agreTve ar miscen Sedgenisa da arsebobis
saSualeba warmomadgenlobebs da
Tanamdebobis pirT, organizaciebs da jgufebs, romelTac miznaT eqnebaT ruseTis an
masTan kavSirSi myof saxelmwifoTa mTavrobis Camogdeba. amasTanave, saqarTvelo
valad iRebs ar dauSvas zemoaRniSnul organizaciebis, jgufebis, warmomadgenlobaTa
da Tanamdebobis pirTa mier saqarTvelos teritoriiT gatana yvelaferi imisa, riTac
SeiZleba isargeblon ruseTze da mis mokavSire saxelmwifoebze Tavdasasxmelad.
agreTve aekrZalos Tavis navTsadgurebsa da wylebSi amgvar organizaciaTa gemebisa
da sxva sanaosno saSualebaTa arseboba, garda saerTaSoriso samarTliT dadgenili
SemTxvevebisa im gemebis mimarT, romlebSic iRupebian da sxva.
9) im
SemTxvevaSi, Tu ama muxlis merve punktSi aRniSnul organizaciebis, jgufebisa,
warmomadgenlobisa da Tanamdebobis pirTa mier moxdeba merve punktSi aRniSnul
akrZalvaTa darRvevis cda, im pirebsa da qonebas, romelic saqarTvelos
mTavrobisagan mis mier ama muxlis merve punktiT Tavis Tavze miRebul
valdebulebis ZaliT iqneba dakavebuli, ama muxlis mesame da meoTxe punktebSi
aRniSnul pirobis Tanaxmad moepyrobian.
10) am
muxlis me-5 punqtiT daTqmuli RonisZiebebis Sesruleba unda daiwyos dauyovnebliv
xelSekrulebis xelmowerisTanave. saqarTvelo valdebulebas kisrulobs umokles vadaSi
daamTavros isini Tundac SeiaraRebuli Zalis gamoyenebiT.
muxli VI.
ruseTi
valdebulia ar misces ufleba mis teritoriaze yofnisa da moqmedebis araviTar
jgufsa da organizacias, romelic saqarTvelos mTavrobis, anu mis nawilis
mTavrobis rols miiTviseben, da agreTve im jgufebsa da organizaciebs, romelTac
Tavis mizniT saqarTvelos mTavrobis damxoba eqneba dasaxuli. ruseTi valdebulia
iqonios savsebiT Tavisi gavlena mis mokavSire saxelmwifoze, raTa maTs
teritoriaze ar dauSvan arseboba am muxlSi aRniSnul jgufebisa da organizaciebis.
muxli VII.
SesaZlo
gaugebrobis asacileblad orive xelSemkvreli mxare SeTanxmda, rom am
xelSekrulebis mexuTe da meeqvse punqtebis ganxorcielebis dros saqarTvelos
nawilebSi, romlebSic mas unda SeuerTdnen am xelSekrulebis meore punqtis Tanaxmad,
rodesac mezobel saxelmwifoebTan, ruseTis garda, sazRvrebi sabolood daideba,
saqarTvelos mxriv am SemTxvevaSi saWiro zomebis miReba unda gaTavdes uaxloes
droSi, mis mier ama Tu im teritoriaze Tvisi saxelmwifoebrivi mepatroneobis
formaluri ganxorcielebis Semdeg.
muxli VIII.
ama
xelSekrulebis muxlebis mexuTe da meeqvses sisworiT asrulebisa da mexuTe muxlis
mesame da meoTxe punqtebSi aRniSnul pirTa da qonebis gadasacemad arsdeba
Sereuli komisia ori mxridan Tanabar wevrTa ricxviT. komisiis muSaobis wesi TviT
komisiis mier gamomuSavdeba. am xelSekrulebis mexuTe muxlis mesame da meoTxe
punqtebSi aRniSnul pirTa da qonebis gadacema unda gaTavdes am xelSekrulebis
dadebis dRidan ori Tvis ganmavlobaSi.
muxli IX.
1)
saqarTvelos Camomavlobis pirT, romelnic ruseTis teritoriaze scxovroben da
danbadebidan 18 wlis arian SeuZliaT saqarTvelos qveSevrdomoba moiTxovon.
agreTve saqarTvelos teritoriaze mcxovreb araqarTvelT, romelnic zemoaRniSnul
wlovanebas miaRweven, ufleba aqvT ruseTis qveSevrdomoba moiTxovon.
2)
dawvrilebiTi mxare am muxlis aRsrulebis Sesaxeb damtkicebuli iqneba
gansakuTrebuli SeTanxmebiT orive xelSemkvrel mxares Soris.
3) orive
xelSemkvrel mxaris moqalaqeni, romelTac surT isargeblon am muxliT miniWebul
uflebiT, valkdebulni iqnebian aRasrulon savaldebulo formaloba erTi wlis
ganmavlobaSi ama muxlis meore punqtis Tanaxmad momxdar SeTanxmebis ZalaSi
Sesvlis dRidan.
muxli X.
saqarTvelo
valdebulia gaanTavisuflos sasjelisagan da agreTve SemdegSi sasamarTlo an
administraciuli wesiT devnisagan yvela pirebi, romlebSic idevnebodnen
saqarTvelos teritoriaze ruseTis socialistur federaciul sabWoTa respublikis an
komunistur partiis sasargeblo moqmedebisaTvis.
SeniSvna: saqarTvelo
valdebulia dauyonebliv gaanTavisuflos sapyrobileTagan yvela pirebi, romlebSic
braldebaT zemo aRniSnuli xasiaTis moqmedebani.
muxli XI.
yoveli
Semkvreli mxare valdebulia, icnos da pativiT moepyras mxareTa droSas da Rerbs,
rogorc megobar saxelmwifoTa emblemebs. droSis da Rerbis niSnebi an cvlilebani,
romlebSic SesaZlebelia Setanili iqnes Sig, unda acnobon erTmaneTs diplomatiuri
gziT.
muxli XII.
ekonomikuri
damokidebulebani saqarTvelos da ruseTs Soris ganisazRvreba droebiT, or
xelSemkvrel mxareTa Soris gansakuTrebuli xelSekrulebis dadebamde, risTvisac
uaxloes droSi unda iqnes miRebuli aucilebeli zomebi, da romelsac unda daedvas
safuZvlad qvemo moyvanili saerTo debulebani:
1) orive
xelSemkvreli mxare urTierT Soris savaWro damokidebulebas safuZvled udebs udides
xelis Sewyobis princips.
2) im saqonels,
romelic miaqvT erT-erT xelSekrul mxareebidan daniSnulebisamebr meore mxarem
araviTari satranzito baJi da gadasaxadi ar unda daadvas.
muxli XIII.
xsenebul
xelSekrulebis me-12-e muxlSi aRniSnuli 1 da 2 punqtebi unda daedvas safuZvlad
savaWro xelSekrulebas, romelic imave me-12-e muxlis ZaliT unda dadebul iqnas or
xelSemkvrel mxares Soris.
muxli XIV.
diplomatiuri
da sakonsulo damokidebulebani saqarTvelos da ruseTs Soris unda aRdgenil iqnes
uaxloes droSi, or xelSemkvrel mxareTa urTierT Soris konsulebis damokidebulebis
Sesaxeb gansakuTrebul SeTanxmebis dadebamde, risTvisac miRebuli unda iqnes
yovelgvari zoma, maTi uflebani da valdebulebani ganisazRvrebian amave saganze
or xelSemkvrel mxares Soris arsebul
kanonmdeblobiT.
muxli XV.
sajaro
uflebrivi da kerZo uflebrivi xasiaTis im sakiTxebis gadawyveta, romlebSic
aRiZreba or xelSemkvrel mxaris moqalaqeTa Soris, da agreTve zogierT calke
sakiTxebis mowesrigeba or saxelmwifos Soris, daevaleba gansakuTrebul Sereul
qarTul-rusul komisias, romelic daarsdeba uaxloes droSi am xelSekrulebis xelis
moweris Semdeg.
Semadgenloba,
ufleba da valdebulebani am komisiisa ganisazRvreba gansakuTrebuli instruqciiT,
romelic damtkicdeba calke komisiisaTvis or xelSemkvrel mxaris SeTanxmebiT.
xsenebul
komisiebs daevaleba sxvaTa Soris:
1) savaWro
da sxva ekonomikuri xasiaTis SeTanxmebis Sedgena.
2)
mowesrigeba sakiTxebisa, romelic Seexeba yofil centralur arqivebis saqmis
sawarmoebel dawesebulebaTagan sasamarTlo da administraciul depozitebis da
agreTve samoqalaqo mdgomareobis aqtebis gamoyofas.
3)
gamorkveva sakiTxisa baTom-baqos navTsadenis im nawilis mflobelobis,
gankargulebis da moxmarebis wesis Sesaxeb, romelic Tanaxmad xsenebul
xelSekrulebis 4 muxlisa iarsebebs saqarTvelos teritoriaze. es sakiTxi
damtkicebuli iqneba Semdeg sabolood gansakuTrebuli SeTanxmebiT or
xelSemkvrel mxaris Soris.
muxli XVI.
xsenebuli
xelSekruleba Seva ZalaSi TviT faqtis ZaliT da xelis moweris momentidan, da
saWiro ar iqneba gansakuTrebuli ratifikacia.
ris
dasamtkiceblad orive mxaris rwmunebulebma moaweres xeli da Tavis beWdebi
daasves. Sedgenilia moskovSi 1920
g. urataZe
l. karaxani
(saqarTvelos demokratiuli respublika.
1918-1921. sami istoriuli faqti.