xelSekruleba saqarTvelosa da ruseTs Soris

1920 wlis 7 maisi

 

saqarTvelos demokratiulma respublikam erTis mxriT, da ruseTis socialisturma federatiulma sabWoTa respublikam meore mxriT, xelmZRvanelobdnen ra saerTo surviliT daamyaron orive qveynas Soris mtkice da mSvidobiani urTierToba xsenebul qveynebis mcxovrebTa sakeTildReod, gadawyvites Sekran am mizniT gansakuTrebuli xelSekruleba da daniSnes Tavis rwmunebulad krebis wevri grigol ilarionisZe urataZe da ruseTis socialisturma federatiulma sabWoTa mTavrobam gareSe saqmeTa saxalxo komisaris moadgile lev mixeilisZe karaxani. xsenebulma rwmunebulebma acnobes ra erTmaneTs Tavis rwmunebulebis Sesaxeb, romelic aZlevda maT aRniSnul xelsekrulebaze xelis moweris uflebas, SeTanxmebul qvemomoyvanil muxlebSi:

muxli I. gamodis ra ruseTis socialistur federatiul sabWoTa respublikis mier yvela erTa Tavisufal TviTgamorkvevis uflebis aRiarebidan srul gamoyofis uflebamde im saxelmwifoebidan, romlis SemadgenlobaSic es erebi Sedian, ruseTi yovel pirobis gareSe scnobs saqarTvelos saxelmwifos damoukideblobas da Tavisuflebas, da Tavis nebiT iRebs xels yovelgvar suverenul uflebebze, romelic ekuTvnoda ruseTs saqarTvelos xalxsa da qveynis mimarT.

muxli II.

 gamodis ra xsenebuli xelSekrulebis muxlSi aRiarebul principebidan, ruseTi valdebulad Tvlis Tavs xeli aiRos saqarTvelos Sinaur saqmeebSi Carevaze.

 

muxli III.

1) saxelmwifo sazRvari saqarTvelos da ruseTs Soris gadis Savi zRvidan mdinare psous gaswvriv asaxCis mTamde, gadadis xsenebul asaxCisa da agapetis mTaze da midis yofil Savi zRvis, quTaisis da Tfilisis guberniebis CrdiloeTis sazRvriT zaqaTalis olqamde da xsenebul olqis aRmosavleT sazRvriT midis somxeTis sazRvrebamde.

2) yvela uReltexili, mdebare aRniSnul mosazRvre xazze 1922 w. pirvel ianvramde neitralurad aris aRiarebuli. arc erT mxares ar aqvs ufleba daikavos es uReltexilebi Tavis jarebiT an-da gaamagros isini.

3) darialis uReltexilze, am muxlis meore punqtSi aRniSnuli neitralizacia gavrceldeba balTidan kobamde, mamisonis ureltexilze zaramagidan onamde, da yvela sxva uReltexilebze xuTi versis manZilze orive mxriT aRebuli im punqtidan, sadac sazRvari gadis.

4) saxelmwifo sazRvris swor gayvanas or xelSemkvrel mxaris Soris, moaxdens gansakuTrebuli mosazRvre Sereuli komisia, romelSiac Seva erTnairi ricxvi orive mxridan. xsenebuli komisiis muSaobis Sedegi damtkicebuli iqneba orive xelSemkvrel mxaris Soris dadebuli gansakuTrebuli xelSekrulebiT.

 

muxli IV.

1) ruseTi valdebulia aRiaros saqarTvelos respublikis udavo Semadgenel nawilebaT garda Savi zRvis guberniis nawilebisa, romelnic gadadis saqarTvelos sazRvrebSi xnebul xelSekrulebis pirvel da mesame muxlebis ZaliT, agreTve qvemoT CamoTvlili guberniebi da ruseTis saxelmwifos yofili olqebi: Tfilisis, quTaisi da baTomis yvela mazrebiT da olqebiT, romlebic Seadgenen xsenebul guberniebs da agreTve zaqaTalis da soxumis olqebi.

2) SemdegSi, urTierTobis TandaTanobiTi gamorkvevis mixedviT saqarTvelos da ruseTs garda sxva saxelmwifo erTeulebs Soris, romelnic arseboben an SesaZlebelia Seiqmnan saqarTvelos sxva sazRvrebTan, garda imisa, romelic awerilia xsenebul xelSekrulebis mesame muxlSi, ruseTi mzaT iqneba icnos saqarTvelos Semadgenel nawilad yofil kavkasiis sanamestnikos esa Tu is nawili, romlebic gadava mis xelSi am saxelmwifo erTeulebTan dadebuli xelSekrulebis ZaliT.

 

muxli V.

aRiarebs ra samarTlianad ruseTis moTxovnilebas, rom ar iqnes daSvebuli SemdegSi saqarTvelos teritoriaze raime samxedro operacia, arseboba samxedro ZalaTa da sxva moqmedebaTa, romelTac SeuZliaT saqarTvelos teritoriaze Seqmnan pirobani damuqrebisa ruseTis damoukideblobis winaaRmdeg anda saqarTvelos teritorias gaxdis samxedro operaciebis bazad, romelic mimarTuli iqneba ruseTis socialisturi federatiuli sabWoTa respublikis an masTan kavSirSi myof saxelmwifos da masSi arsebuli saxelmwifoebriv weswyobilebis winaaRmdeg, saqarTvelo valdebulad xdis Tavs moaxdinos:

1) dauyoneblivi ganiaraReba da koncentraciul banakebSi moTavseba ama sazavo xelSekrulebis xelis moweris dros saqarTvelos teritoriaze myofTa, Tu ki aseTebi aRmoCndebian, an samxedro da sazRvao-samxedro nawilebis, komandebisa da jgufebis, romelnic momavalSi SesaZloa mis sazRvrebSi gadavudnen da romelnic  ruseTis mTavrobis prezidentis rolSi gamovlen, agreTve warmomadgenlobisa da Tanamdebobis pirTa, organizaciebisa da jgufebisa, romelTac miznaT eqnebaT ruseTis, an mokavSire saxelmwifoTa mTavrobis Zirs Camogdeba.

2) dauyoneblivi ganiaraReba da dakaveba saqarTvelos navTsadgurebSi myof gemebisa, romelic Sedis ama muxlis pirvel punktSi aRniSnul organizaciebisa da jgufebis sazRvao samxedro ZalTa SemadgenlobaSi da agreTve, romelic ama Tu im mosazrebiT am organizaciebis da jgufebis gankargulebaSia da saqarTvelos navTsadgurebSi imyofeba. am gemebis ekipaJis mimarT savsebiT unda ganxorcieldes ama muxlis pirveli punktis dadgenileba.

3) yovelgvar jildos mouTxovnlad da srulebiT ufasod gadaeces ruseTs yvela samxedro da sazRvao-samxedro qoneba, Rirebulebani da fulis Tanxebi, romelnic ama muxlis pirvel punqtSi arniSnul organizaciaTa da jgufebSi mflobelobasa, sargeblobasa da gankargulebaSi imyofeba. ama muxlis Tanaxmad samxedro da sazRvao-samxedro qonebaT igulisxmeba: gemebi da artileriis, saintendantos (maT Soris sasursaTo da nivTieri dakmayofilebis) sainJenero da saaviacio mowyobilebani.

4) ganiaraRebis Semdeg gadaeces ruseTs ama muxlis pirvel punqtSi aRniSnuli nawilebi, organizaciebi, jgufebi da gemebis ekipaJi.

SeniSvna: ruseTi pirobas iZleva, rom igi am muxlis ZaliT gadacemul yvela pirs sicocxles SeunarCunebs.

5) miiRos zomebi da gandevnos saqarTvelos teritoriis sazRvrebidan, romelic am xelSekrulebis meoTxe muxliT aris gansazRvruli, yovelgvari jari da samxedro razmebi, romelic saqarTvelos saxelmwifos jarebis SemadgenlobaSi ar Sedis.

6) miRebul iqnas zomebi, rom momavalSi ar dauSvan saqarTvelos teritoriaze im jarebisa da samxedro razmebis arseboba, romelnic ama muxlis mexuTe punktSia aRniSnuli.

7) im pirebs, romelnic ama muxlis pirvelsa da mexuTe punktSi CaTvlil organizaciebs, jgufebsa da nawilebs ekuTvnian, ramdenadac es pirebi Tavisi erovnebiT ar arian qarTvelebi, aRekrZalos ra saxiTac ar unda iyos, maT Soris moxaliseT, saqarTvelos saxelmwifo jarSi Sesvla.

8) teritoriis im sazRvrebSi, romelic dadgenilia ama xelSekrulebis meoTxe muxliT, momavalSi ar miscen Sedgenisa da arsebobis saSualebas raime organizaciebs da jgufebs, romelnic Tavis Tavs acxadeben ruseTis an misi nawilis mTavrobis, anda ruseTis mokavSire saxelmwifos rolSi, agreTve ar miscen Sedgenisa da arsebobis saSualeba warmomadgenlobebs  da Tanamdebobis pirT, organizaciebs da jgufebs, romelTac miznaT eqnebaT ruseTis an masTan kavSirSi myof saxelmwifoTa mTavrobis Camogdeba. amasTanave, saqarTvelo valad iRebs ar dauSvas zemoaRniSnul organizaciebis, jgufebis, warmomadgenlobaTa da Tanamdebobis pirTa mier saqarTvelos teritoriiT gatana yvelaferi imisa, riTac SeiZleba isargeblon ruseTze da mis mokavSire saxelmwifoebze Tavdasasxmelad. agreTve aekrZalos Tavis navTsadgurebsa da wylebSi amgvar organizaciaTa gemebisa da sxva sanaosno saSualebaTa arseboba, garda saerTaSoriso samarTliT dadgenili SemTxvevebisa im gemebis mimarT, romlebSic iRupebian da sxva.

9) im SemTxvevaSi, Tu ama muxlis merve punktSi aRniSnul organizaciebis, jgufebisa, warmomadgenlobisa da Tanamdebobis pirTa mier moxdeba merve punktSi aRniSnul akrZalvaTa darRvevis cda, im pirebsa da qonebas, romelic saqarTvelos mTavrobisagan mis mier ama muxlis merve punktiT Tavis Tavze miRebul valdebulebis ZaliT iqneba dakavebuli, ama muxlis mesame da meoTxe punktebSi aRniSnul pirobis Tanaxmad moepyrobian.

10) am muxlis me-5 punqtiT daTqmuli RonisZiebebis Sesruleba unda daiwyos dauyovnebliv xelSekrulebis xelmowerisTanave. saqarTvelo valdebulebas kisrulobs umokles vadaSi daamTavros isini Tundac SeiaraRebuli Zalis gamoyenebiT.

 

muxli VI.

ruseTi valdebulia ar misces ufleba mis teritoriaze yofnisa da moqmedebis araviTar jgufsa da organizacias, romelic saqarTvelos mTavrobis, anu mis nawilis mTavrobis rols miiTviseben, da agreTve im jgufebsa da organizaciebs, romelTac Tavis mizniT saqarTvelos mTavrobis damxoba eqneba dasaxuli. ruseTi valdebulia iqonios savsebiT Tavisi gavlena mis mokavSire saxelmwifoze, raTa maTs teritoriaze ar dauSvan arseboba am muxlSi aRniSnul jgufebisa da organizaciebis.

 

muxli VII.

SesaZlo gaugebrobis asacileblad orive xelSemkvreli mxare SeTanxmda, rom am xelSekrulebis mexuTe da meeqvse punqtebis ganxorcielebis dros saqarTvelos nawilebSi, romlebSic mas unda SeuerTdnen am xelSekrulebis meore punqtis Tanaxmad, rodesac mezobel saxelmwifoebTan, ruseTis garda, sazRvrebi sabolood daideba, saqarTvelos mxriv am SemTxvevaSi saWiro zomebis miReba unda gaTavdes uaxloes droSi, mis mier ama Tu im teritoriaze Tvisi saxelmwifoebrivi mepatroneobis formaluri ganxorcielebis Semdeg.

 

muxli VIII.

ama xelSekrulebis muxlebis mexuTe da meeqvses sisworiT asrulebisa da mexuTe muxlis mesame da meoTxe punqtebSi aRniSnul pirTa da qonebis gadasacemad arsdeba Sereuli komisia ori mxridan Tanabar wevrTa ricxviT. komisiis muSaobis wesi TviT komisiis mier gamomuSavdeba. am xelSekrulebis mexuTe muxlis mesame da meoTxe punqtebSi aRniSnul pirTa da qonebis gadacema unda gaTavdes am xelSekrulebis dadebis dRidan ori Tvis ganmavlobaSi.

 

muxli IX.

1) saqarTvelos Camomavlobis pirT, romelnic ruseTis teritoriaze scxovroben da danbadebidan 18 wlis arian SeuZliaT saqarTvelos qveSevrdomoba moiTxovon. agreTve saqarTvelos teritoriaze mcxovreb araqarTvelT, romelnic zemoaRniSnul wlovanebas miaRweven, ufleba aqvT ruseTis qveSevrdomoba moiTxovon.

2) dawvrilebiTi mxare am muxlis aRsrulebis Sesaxeb damtkicebuli iqneba gansakuTrebuli SeTanxmebiT orive xelSemkvrel mxares Soris.

3) orive xelSemkvrel mxaris moqalaqeni, romelTac surT isargeblon am muxliT miniWebul uflebiT, valkdebulni iqnebian aRasrulon savaldebulo formaloba erTi wlis ganmavlobaSi ama muxlis meore punqtis Tanaxmad momxdar SeTanxmebis ZalaSi Sesvlis dRidan.

 

muxli X.

saqarTvelo valdebulia gaanTavisuflos sasjelisagan da agreTve SemdegSi sasamarTlo an administraciuli wesiT devnisagan yvela pirebi, romlebSic idevnebodnen saqarTvelos teritoriaze ruseTis socialistur federaciul sabWoTa respublikis an komunistur partiis sasargeblo moqmedebisaTvis.

SeniSvna: saqarTvelo valdebulia dauyonebliv gaanTavisuflos sapyrobileTagan yvela pirebi, romlebSic braldebaT zemo aRniSnuli xasiaTis moqmedebani.

 

muxli XI.

yoveli Semkvreli mxare valdebulia, icnos da pativiT moepyras mxareTa droSas da Rerbs, rogorc megobar saxelmwifoTa emblemebs. droSis da Rerbis niSnebi an cvlilebani, romlebSic SesaZlebelia Setanili iqnes Sig, unda acnobon erTmaneTs diplomatiuri gziT.

 

muxli XII.

ekonomikuri damokidebulebani saqarTvelos da ruseTs Soris ganisazRvreba droebiT, or xelSemkvrel mxareTa Soris gansakuTrebuli xelSekrulebis dadebamde, risTvisac uaxloes droSi unda iqnes miRebuli aucilebeli zomebi, da romelsac unda daedvas safuZvlad qvemo moyvanili saerTo debulebani:

1) orive xelSemkvreli mxare urTierT Soris savaWro damokidebulebas safuZvled udebs udides xelis Sewyobis princips.

2) im saqonels, romelic miaqvT erT-erT xelSekrul mxareebidan daniSnulebisamebr meore mxarem araviTari satranzito baJi da gadasaxadi ar unda daadvas.

 

muxli XIII.

xsenebul xelSekrulebis me-12-e muxlSi aRniSnuli 1 da 2 punqtebi unda daedvas safuZvlad savaWro xelSekrulebas, romelic imave me-12-e muxlis ZaliT unda dadebul iqnas or xelSemkvrel mxares Soris.

 

muxli XIV.

diplomatiuri da sakonsulo damokidebulebani saqarTvelos da ruseTs Soris unda aRdgenil iqnes uaxloes droSi, or xelSemkvrel mxareTa urTierT Soris konsulebis damokidebulebis Sesaxeb gansakuTrebul SeTanxmebis dadebamde, risTvisac miRebuli unda iqnes yovelgvari zoma, maTi uflebani da valdebulebani ganisazRvrebian amave saganze or xelSemkvrel  mxares Soris arsebul kanonmdeblobiT.

 

muxli XV.

sajaro uflebrivi da kerZo uflebrivi xasiaTis im sakiTxebis gadawyveta, romlebSic aRiZreba or xelSemkvrel mxaris moqalaqeTa Soris, da agreTve zogierT calke sakiTxebis mowesrigeba or saxelmwifos Soris, daevaleba gansakuTrebul Sereul qarTul-rusul komisias, romelic daarsdeba uaxloes droSi am xelSekrulebis xelis moweris Semdeg.

Semadgenloba, ufleba da valdebulebani am komisiisa ganisazRvreba gansakuTrebuli instruqciiT, romelic damtkicdeba calke komisiisaTvis or xelSemkvrel mxaris SeTanxmebiT.

xsenebul komisiebs daevaleba sxvaTa Soris:

1) savaWro da sxva ekonomikuri xasiaTis SeTanxmebis Sedgena.

2) mowesrigeba sakiTxebisa, romelic Seexeba yofil centralur arqivebis saqmis sawarmoebel dawesebulebaTagan sasamarTlo da administraciul depozitebis da agreTve samoqalaqo mdgomareobis aqtebis gamoyofas.

3) gamorkveva sakiTxisa baTom-baqos navTsadenis im nawilis mflobelobis, gankargulebis da moxmarebis wesis Sesaxeb, romelic Tanaxmad xsenebul xelSekrulebis 4 muxlisa iarsebebs saqarTvelos teritoriaze. es sakiTxi damtkicebuli iqneba Semdeg sabolood gansakuTrebuli SeTanxmebiT or xelSemkvrel  mxaris Soris.

 

muxli XVI.

xsenebuli xelSekruleba Seva ZalaSi TviT faqtis ZaliT da xelis moweris momentidan, da saWiro ar iqneba gansakuTrebuli ratifikacia.

ris dasamtkiceblad orive mxaris rwmunebulebma moaweres xeli da Tavis beWdebi daasves.      Sedgenilia moskovSi 1920 wels, 6 maiss, or ekzempliarad.

 

            g. urataZe

 

l. karaxani

(saqarTvelos demokratiuli respublika. 1918-1921. sami istoriuli faqti. Tbilisi 1991, gv. 9-16)