ssr kavSiris prezidents m. s. gorbaCovs

pativcemulo mixeil sergis Zev!

ama wlis 9 ianvars gaimarTa saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos sagangebo sxdoma, romelmac ganixila Tqveni 7 ianvris brZanebuleba `saqarTvels ss respublikaSi 1990 wlis dekemberSi miRebuli zogierTi sakanonmdeblo aqtis gamo~.

ar Sevexebi wminda samarTlebriv sakiTxs, amaze laparakia saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos dadgenilebaSi, romelic uaryofs Tqveni brZanebulebis kanonier Zalas, radgan ssr kavSiris prezidentsac ki ara aqvs ufleba iuridiuli Zala waarTvas saqarTvelos respublikis kanonebs: saqarTvelos teritoriaze gardamaval periodSi moqmedeben saqarTvelos respublikis kanonebi, agreTve ssr kavSiris zogierTi kanoni, saqarTvelos konstituciis 71-e muxlis Tanaxmad ssr kavSiris kanonebsa da respublikis kanonebs Soris winaaRmdegobis SemTxvevaSi moqmedeben saqarTvelos respublikis kanonebi. maSasadame, saqarTvelos respublikis uzenaes sabWos ufleba aqvs SeaCeros saqarTvelos teritoriaze ssr kavSiris kanonis an sxva aqtis moqmedeba.

Tqveni brZanebulebiT gvTavazobT yofili olqis teritoriidan gamoviyvanoT yvela SeiaraRebuli formirebebi, ssr kavSiris Sinagan saqmeTa saministros jarebis garda. magram mxedvelobidan gamogrCaT, an informirebuli ara xarT, rom aRniSnul teritoriaze, am jarebis garda, dislocirebulia sabWoTa armiis nawilebic. ra vuyoT? Tqveni brZanebulebis Tanaxmad maTac ara aqvT Uufleba imyofebodnen aRniSnul teritoriaze da iqidan gamoyvanil unda iqnen.

Tqvenma brZanebulebam SeaZrwuna mTeli qarTveli xalxi, agreTve respublikis araqarTveli mosaxleoba, uamisodac mtkivneulad rom ganixdis Sida qarTlis _ yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis regionSi momxdar ambebs, romelic ukanaskneli wlebis namZilze eqstremistTa xelSi, xelmZRvaneli postebi rom daikaves olqis xelisuflebis organizaciebSi, gadaiqca antiqarTuli isteriis kerad, 1989 wlis noembridan ki gaqtobrivad da iuridiulad damoukidebeli saxelmwifos Seqmnis placdarmad, rac iqneboda imis momaswavebeli, rom saqarTvelos respublikas waarTvan misi odindeli teritoria, romlis SenarCunebisTvisac qarTveli xalxi 2000 welze met xans ibrZoda.

mogexsenebaT Sida qarTlSi osTa nawilis maTi istoriuli samSoblodan _ CrdiloeT kavkasiidan gadmosaxlebis istoria. iciT isic,, rom avtonomiuri olqi xelovnurad Seiqmna saqarTvelos intervenciisa da okupaciis Semdeg, rac ganxorcielda sabWoTa ruseTis maSindeli mTavrobis brZanebiT da i. stalinis monawileobiT, romlebic ar moeridnen imas, rom olqis sazRvrebSi moeqciaT agreTve qalaqi cxinvali da aTobiT sofeli mkvidri qarTvelo mosaxleobiTurT.

`suverenuli respublikis~ SeqmnisaTvis osi erovnebis eqstremistTa moqmedebas, kavkasionis qedis gadaRma, ar SeiZleba ar gamoewvia qarTveli xalxis, saqarTvelos im osi mosaxleobis umravlesobis erTsulovani winaaRmdegoba, romlis meti nawili cxovrobs yofili olqis farglebs gareT.

egreT wodebuli `respublikis~ TviTmarqvia xelmZRvanelTa cinikurma uarma angariSi gauwion konstituciur safuZvlebs, uarma SeesrulebinaT saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos dadgenileba, romelmac ukanonod cno saxalxo deputatTa saolqo sabWos aqti samxreT oseTis respublikis Seqmnis Taobaze, ukiduresad gaamwvava politikuri viTareba regionsa da mTel saqarTveloSi. xelisuflebis sakavSiro organoebisa da piradad Tqveni dumili sazogadoebas arwmunebda, rom saWiro iyo gadaewyvita sakiTxi damoukideblad. Tavis suverenul uflebebze dayrdnobiT, romlebsac Tavxedurad Telavdnen fexqveS erTi muWa eqstremistebi, `samxreT oseTis xalxis TviTgamorkvevisaTvis~ mebrZolTa samoselSi rom arian gamowyobili.

mTeli pasuxismgeblobiT vacxadebT, rom ar arsebobs araviTari `samxreT oseTi~. aris mxolod Sida qarTlis regioni, sadac garkveuli droidan cxovroben CrdiloeT oseTidan gadmosaxlebuli osi erovnebis pirebi, rac damtkicebulia qarTveli xalxis materialuri da sulieri kulturis ZeglebiT. es odindeli qarTuli miwa-wyalia, romlis warTmevas qarTveli xalxi arasodes ar Seegueba, sanam cocxlobs TviT xalxi. ar SeiZleba gavaigivoT Sida qarTlis viTareba sxva mokavSire respublikebis avtonomiebTan. rac TvenTvis, ra Tqma unda, gasagebia, rameTu kargad icnobT ruseTis imperiis istorias, magram sxva respublikebis saSinao saqmeebi TviT respublikis saqmea. erTi ram cxadia _ damRupvelia vudgebodeT yvelafers erTi sazomiT ssr kavSiris konstituciaSi moxsenebul yvela avtonomias maTi warmoqmnis istoriul-samarTlebrivi safuZvlebis gauTvaliswineblad.

saWirod migvaCnia xazgasmiT aRvniSnoT rom arc erTi erovnuli umciresoba saqarTveloSi ar ganicdis araviTar SezRudvebs erovnul-kulturuli avtonomiis ganviTarebaSi. es faqtia, romlis Semowmeba advilia, magram faqtia isic, rom yofili samxreT oseTis xelmZRvaneloba axorcielebda aSkarad diskriminaciul politikas regionSi mcxovrebi mkvidri qarTveli mosaxleobis mimarT.

da roca am pirobebSi osi erovnebis separatistebi Seudgnen damoukidebeli saxelmwifos Seqmnas, uromlisodac TiTqos SeuZlebeli iyos regionSi mcxovre osTa erovnuli kulturis ganviTareba, romlebsac viTomda diskriminacias uweven qarTvelebi, qarTveli xalxis moTminebis fiala aivso _ olqis gauqmeba erTaderTi swori gadawyvetileba gaxda Seqmnil situaciaSi. am aqtma ara marto erTxel da samudamod bolo unda mouRos separatistul moqmedebas, aramed aRadginos kidec istoriuli samarTlianoba.

Semdgomi movlenebi kargad mogexsenebaT, isini Camoyalibebulia saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos 1991 wlis 9 ianvris dadgenilebaSic.

Tqven ar unda gagakvirvoT Tqveni brZanebulebis mkveTrad uaryofiTad Sefasebam, radgan masSi aqcenti gadatanilia TiTqosda saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos aramarTlzomier moqmedebaze da sruliad ar aris dagmobili separatistTa moqmedeba Sida qarTlSi. arada swored maTi mizeziT iyo kidec miRebuli gadawyvetileba avtonomiuri olqis gauqmebis Sesaxeb. gvinda SegaxsenoT, rom saqarTvelos erovnuli parlamenti olqis arsebobisadmi metad uaryofiTi damokidebulebis miuxedavad mainc ar apirebda mis gauqmebas, rac gamocxadebuli iyo oficialurad _ da araerTxel.

gansakuTrebiT miuRebelia brZanebulebis debuleba regionidan saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros qveganayofebis dauyovneblivi gamoyvanis Sesaxeb, maSin, roca iq TareSoben osi eqstremistebi, teroriT aSineben qarTvel mosaxleobas ssr kavSiris Sinagan saqmeTa saministros jarebis wayruebiT. magram mTavari is aris, rom mis teritoriaze warmoiqmnas samarTlebrivi vakuumi, romelSic imoqmedeben SeiaraRebuli Zalebi. mis iurisdiqcias rom ar eqvemdebarebian da misi saxelmwifo interesebis sazianod moqmedeben.

Cven 1922 wlis samokavSireo xelSekruleba migvaCnia ukanonod saqarTvelos mimarT, radgan igi daido saqarTvelos okupaciis pirobebSi. qarTveli xalxis nebis gauTvaliswineblad. magram kidevac rom davdgeT Tqvens poziciaze da davadasturoT, rom igi namdvilia, ibadeba kiTxva _ gana is xelSekruleba ar iZleoda mokavSire respublikebis suverenitetisa da teritoriuli mTlianobis garantias?! visRa icavs dRes kavSiri?

yovelive es kidev erTxel mowmobs saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos arCevanis siswores, romelmac gamoacxada gardamavali periodi sruli damoukideblobis mopovebis gzaze, romlis ganmavlobaSi Cven Tavs vcnobT ssr kavSiris SemadgenlobaSi im pirobiT, Tu sabWoTa kavSiri aRiarebs qarTveli xalxis suverenul uflebas mTlianad aRidginos ZaliT warTmeuli saxelmwifoebrioba samarTlebrivi, politikuri da ekonomikuri realiebis gaTvaliswinebiT.

ama wlis 7 ianvris brZanebulebis msgavsi aqtebi xels ar uwyoben viTarebis stabilizacias, ar aneleben daZabulobas regionSi, piriqiT, amxneveben separatistebs, eqstremistebs, ubiZgebenmaT aqtiurobisaken. swored am brZanebulebis Semdeg viTareba regionSi dramatulad garTulda, daiRvara sisxli.

Seqmnili afeTqebasaSiSi situacia SeiZleba Seanelos mxolod Tqveni brZanebulebis moqmedebis SeCerebam da Tqven mier im poziciis dakavebam, romelic unda ekavos ssr kavSiris konstituciis Sesabamisad ssr kavSiris prezidents _ ese igi icavdes mokavSire respublikis suverenobas, ukuagdos yvela koniunqturuli mosazreba, sakadrisi pasuxi gasces Zalebs, romlebsac eTnokrizisis provocireba imperiis SenarCunebis erTaderT saSualebad miaCniaT. magram istoriis Carxis ukuRma datrialeba, xom ukve SeuZlebelia gvesmis, ra Tqma unda, rom ZaliT, romelic Tqven gaqvT, SegiZliaT scadoT CaaxSoT erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraoba saqarTveloSi, magram rogori iqneba am gamarjvebis fasi?! da gana es gamarjveba iqneba?!

gamovTqvamT rwmenas, rom Tqven, pativcemulo mixeil sergis Zev, erTxel kidev CaswvdebiT qarTveli xalxis miswrafebebs, SeecdebiT gaigoT misi am gadawyvetilebis mTeli siRrme da gaqaneba, rom moipovos namdvili saxelmwifoebrivi Tavisufleba, daamyaros radikalurad axali urTierToba mokavSire respublikebTan da wuTier politikur mosazrebas ar anacvlebT mTeli qarTveli xalxis, agreTve saqarTveloSi mcxovrebi xalxebis, maT Soris osTa umravlesobis beds, romlebic mzad arian mxarSi amoudgnen TavianT qarTvel Zmebs samarTliani saqmisaTvis brZolaSi.

gasaTvaliswinebelia, rom saqarTveloSi mcxovreb osTa umravlesobis nebaa daamyaros regionSi mSvidoba da Tanxmoba, kvlavac ganaviTaros erovnuli kultura, risTvisac sulac ar aris savaldebulo hqondes arc xelovnurad Seqmnili avtonomiuri olqi, arc Tundac respublika, rasac naTlad mowmobs CrdiloeT oseTis respublikaSi Seqmnili viTareba, sadac erovnul-kulturuli avtonomiis done gacilebiT dabalia.

rac ufro adre mixvdebian xelisuflebis sakavSiro organoebi, Tu rogoria Sida qarTlSi namdvili viTareba da saTanado pozicias daadgebian, miT ufro swrafad moxdeba mdgomareobis stabilizacia regionSi.

saWiroa, raTa separatistebma gaigon, rom maT ar unda iqonion centris mxardaWeris imedi da unda Seurigdnen damarcxebas.

darwmunebuli varT, rom samarTlianoba gaimarjvebs!

saqarTvelos respublikis

uzenaesi sabWos Tavmjdomare z. gamsaxurdia.

1991 wlis 12 ianvari

(gazeTi "afxazeTis xma", # 8, 1991 wlis 15 ianvari)