afxazeTis respublikis umaRlesi sabWos Tavmjdomaris v. arZinbas mimarTva gaeros generalur mdivans b-n butros butros galis

Rrmad pativcemulo batono generaluro mdivano!

uwinares yovlisa, neba momeciT, madloba gadagixadoT afxazeTis problemis, am patara respublikis mravalerovnuli mosaxleobis tragikuli mdgomareobis mimarT Tqvens mier gamovlenili yuradRebisaTvis. unda aRiniSnos, rom SeimCneva garkveuli progresi msoflio sazogadoebaSi, gaigon rogorc is mizezebi, ramac gamoiwvia mwvave krizisi afxazeTisa da saqarTvelos urTierTobaSi, ise orive am respublikaSi dRes arsebuli realiebi. amave dros, jer ar SeiZleba iTqvas, rom obieqturia afxazeTSi namyofi gaeros misiis wevrTa Sefaseba da daskvnebi, rasac mTeli rigi axsna moepoveba.

jer erTi, afxazeTi, saqarTvelosgan gansxvavebiT, ar aris gaeros wevri. meorec, gaeros warmomadgenlebi mudmivad imyofebian TbilisSi, gudauTasa da soxumSi ki oriode saaTiT Camodian, rac aSkarad araa sakmarisi, rom gaecnon adamianis uflebebisa da ZiriTadi Tavisuflebebis uxeSi darRvevis faqtebs qarTuli SeiaraRebuli formirebebis mier kontrolirebad teritoriebze. es dro sakmarisi araa imisTvisac ki, rom Seiswavlon mdgomareoba qarTvelebisa, romlebic, zogierTi odiozuri qarTveli politikosis gamonagonis miuxedavad, dRemde mSvidobianad cxovroben gagrasa da gudauTaSi. mesamec, afxazeTs aqvs propagandisa da Tavisi informaciis gavrcelebis mniSvnelovnad ufro mokrZalebuli SesaZleblobebi, vidre saqarTvelos, sadac sakmao warmatebiT iyeneben bolSevik-stalinelebis mdidar gamocdilebas am sferoSi.

amasTan dakavSirebiT minda isev SegaxsenoT, rom arc omamde da arc omis dawyebis Semdeg afxazeTis parlaments ar miuRia arc erTi iseTi dokumenti, romelic SeiZleba Sefasdes, rogorc saqarTvelos teritoriuli mTlianobis darRvevis mcdeloba. amave dros WeSmaritebis sasargeblod xazgasmiT unda aRiniSnos: Tezisi, rom afxazeTi aris mxolod saqarTvelos nawili, mkveTrad ewinaaRmdegeba afxazeTis avtonomiuri respublikis stalinur-breJnevul konstituciebsac ki; am konstituciebis debulebebis Tanaxmad, afxazeTis assr-s aqvs Tavisi teritoria, sazRvrebi da suvereniteti am sazRvrebis farglebSi, miwa, misi wiaRi, bunebrivi resursebi da a.S. afxazeTis xalxis sakuTrebaa. amrigad, laparakia or saxelmwifoze, or respublikaze _ afxazeTsa da saqarTveloze.

perestroikisa da demokratiis ideebiT aRfrTovanebuli afxazeTis parlamentis deputatebma araerTxel mouwodes saqarTvelos xelmZRvanelobas, uari eTqva totalitarul memkvidreobaze da daewyo afxazeTsa da saqarTvelos axal urTierTobaTa mSenebloba im uflebamosilebaTa gafarToebis bazaze, romelic afxazeTs hqonda stalinisa da berias “wyalobiT”. amaze reaqcia saqarTvelos mTavrobisa, romelsac e.SevardnaZe xelmZRvanelobs, sruliad ar Seesabameba gaeros wesdebis, “adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciisa” da sayovelTaod aRiarebuli sxva saerTaSoriso-samarTlebrivi dokumentebis suliskveTebasa da Sinaarss. saqarTvelos saxelmwifo sabWos brZanebiT tankebis armada, aTasobiT SeiaraRebuli “boeviki” da sabrZolo aviacia daiZra afxazeTis dedaqalaqis samTavrobo Senobebis, sacxovrebeli kvartlebis, skolebisa da plaJebisaken.

mas Semdeg, rac moxda, roca gvyavs aTasobiT udanaSaulo msxverpli, naxevari afxazeTi ki nangrevebadaa qceuli, roca araqarTveli mosaxleobis didi nawili gaZarcvuli da nawamebia, roca SeuZlebelia moinaxos erTi ojaxic ki, romelic ar dazaralebuliyos qarTveli gvardielebisa da marodiorebisagan, afxazeTis istorias da kulturas ki aunazRaurebeli danaklisi miadga, SeuZlebeli iqneba, davubrundeT imas, rac omamde savsebiT realuri iyo.

dReisaTvis respublika afxazeTis momaval statusze msjelobisas, misaRebi respublikis mosaxleobis absoluturi umravlesobisaTvis, SeiZleba ganvixiloT Semdegi variantebi: a) neitraluri demilitarizebuli saxelmwifo, romlis damoukideblobac garantirebulia gaeros an sxva saerTaSoriso organizaciis mier; b) suverenuli saxelmwifo ruseTis mfarvelobis qveS; g) suverenuli saxelmwifo, saqarTvelos respublikasTan konfederaciul urTerTobaSi (Tumca, am variants axla bevri mowinaaRmdege eyoleba afxazeTis araqarTvel moqalaqeTa Soris da saeWvoa, rom miiRos sakmarisi mxardaWera referendumis an gamokiTxvis dros).

mTeli rigi qarTveli liderebis mxridan ukve Cveulebad qceuli ruseTis dadanaSauleba, TiTqos, igi cdilobs afxazeTis aneqsirebas, da amasTan, prorusulad ganwyobili “afxazi eqstremistebis” raRac jgufis gamoyenebiT, savsebiT usafuZvloa. laparakia mxolod totaluri ganadgurebisa da mSobliuri miwidan gandevnis safrTxis winaSe mdgari afxazeTis araqarTveli mosaxleobis sruliad gasageb miswrafebaze, dasacavad Tavi Seafaros did Crdiloel mezobels. amas aqvs Tavisi safuZvlebi: 1) 1810 wels afxazeTi nebayoflobiT Sevida ruseTis SemadgenlobaSi, rogorc damoukidebeli erTeuli; 2) afxazeTSi cxovrobs bevri rusulad molaparake adamiani; 3) ruseTis federaciaSi cxovroben afxazebis monaTesave adiRebi da abazinebi; 4) dRes ruseTi aris demokratiul gardaqmnaTa flagmani yofili sabWoTa kavSiris respublikebs Soris, maSin, roca saqarTvelo uRrmes politikur, samxedro da ekonomikur krizisSia, mis xelmZRvanelobas ki ar SeuZlia uzrunvelyos Tavisi mosaxleoba elementaruli uflebebisa da Tavisuflebebis dacviT, adamianisaTvis Sesaferisi materialuri keTildReobis doniT, usafrTxoebiT da adamianisa da misi sakuTrebis xelSeuxeblobiT.

magram sulac ar aris laparaki aucileblad ruseTis federaciis SemadgenlobaSi afxazeTis Sesvlaze, aramed ufro dacvasa da mfarvelobaze xalxebisa, romlebic aswleulebis ganmavlobaSi mWidrod iyvnen dakavSirebuli ruseTTan, mis enasa da kulturasTan.

samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqtisa da sxva fuZemdebeli dokumentebis debulebaTa Sesabamisad, mravalerovnulma afxazma xalxma TviTon unda gansazRvros Tavisi politikuri statusi, airCios politikuri institutebi, Tavisi respublikis liderebi. amitom darwmunebuli var, rom omis damTavrebisa da devnilebis mSobliur keraze dabrunebis Semdeg, aucilebelia, Catardes referendumi da gamorkveul iqnes xalxis neba.

amJamad mimdinareobs muSaoba afxazeTis respublikis konstituciis ramdenime variantze. vimedovneb, rom ukve uaxloes dros SevZleb sazogadoebis samsjavroze gamovitano Cemi proeqti, romlis Tanaxmadac afxazeTi unda iyos polieTnikuri, demokratiuli sazogadoeba, romelSic nebismieri erovnebis adamianis ufleba daculi iqneba kanoniT arc erT ers ar eqneba raime upiratesoba sxvis winaSe. moxaruli viqnebodi, gamecno konstituciis es proeqti da aseve afxazeTis omis mowesrigebis gzebis Cemeuli xedva gaeros, euTos, evropis sabWos an sxva wamyvani saerTaSoriso organizaciebis xelmZRvanelebisaTvis piradi Sexvedrisas, Tuki momecemoda amis SesaZlebloba.

dasasruls aucileblad mimaCnia isev aRvniSno, rom afxazeTSi omis damTavreba, rasac yvelani veswrafviT, SesaZlebelia mxolod afxazeTidan qarTuli samxedro formirebebis gayvanis SemTxvevaSi, amasTanave, erTdroulad unda gavidnen Crdilokavkasiuri da sxva, garedan mosuli, formirebebic. yvela devnili, romelsac monawileoba ar miuRia sabrZolo moqmedebebSi, Zarcvasa da mSvidobian mosaxleobaze ZaladobaSi, SeZlebs dabrundes, rogorc ki Seiqmneba amisi Sesaferisi pirobebi - kerZod, saqarTvelos mier omis msxverplTTaTvis materialuri kompensaciis gadaxda, rac aucilebelia dangreuli da damwvari sacxovrebeli saxlebis aRsadgenad.

batono generaluro mdivano, mogmarTavT TxovniT, xeli SeuwyoT afxazeTSi politikuri mowesrigebis problemebis mosmenis organizebas, romelzec vinmes afxazeTis umaRlesi xelmZRvanelobis warmomadgenelTagan miecemoda SesaZlebloba, warmoedgina Tavisi Sexeduleba. aseTi mosmena SeiZleboda gamarTuliyo gaeros an euTos erT-erT struqturaSi, agreTve evropis sabWoSi an sxva saerTaSoriso organizaciaSi. es, ueWvelia, xels Seuwyobda xelsayreli, sasikeTo pirobebis Seqmnas sisxlisRvris Sesawyvetad ara mxolod afxazeTSi, aramed samxreT oseTsa da mTian yarabaRSi, agreTve aCvenebda mTel msoflio sazogadoebas, rom ormagi standartisa da xalxebis rangebad dayofa warsulSi rCeba.

gulwrfeli pativiscemiT,

afxazeTis respublikis umaRlesi sabWos Tavmjdomare v. arZinba

q. gudauTa, 1993 wlis 21 maisi.

(Конфликты в Абхазии и Южной Осетии. Документы 1989-2006 гг. (Приложение к "Кавказскому Сборнику." Выпуск № 1). Составление и комментарии М. А. Волхонский, В. А. Захаров, Н. Ю. Силаев. М., 2008, gv. 167-170)