saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos prezidiumis gancxadeba

1990 wlis 11 dekembers saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos pirvel sesiaze miRebul iqna kanoni `samxreT oseTis avtonomiuri olqis gauqmebis Sesaxeb~. miuxedavad saqarTvelos respublikis axladarCeuli uzenaesi sabWos gancxadebebisa avtonomiaTa argauqmebis Sesaxeb saqarTvelos uzenaesi sabWo iZulebuli gaxda gadaedga es nabiji Semdeg mizezTa gamo:

saqarTveloSi samxreT oseTis erovnuli saxelmwifoebrivi erTeuli Seiqmna saqarTvelos demokratiuli respublikis bolSevikuri ruseTis mier 1921 wlis ZaldatanebiTi gasabWoebisa da faqtobrivi aneqsiis Semdeg. olqis Seqmnis mTavar mizezad dasaxelebuli iyo `.oseTis mSromelTa revoluciuri brZolis istoria~, rac gulisxmobda saqarTvelos demokratiuli respublikis winaaRmdeg 1918 da 1920 wlebSi momxdar SeiaraRebul ajanyebebs, romelTa drosac saqarTvelos calkeul soflebSi cxaddeboda sabWoTa xelisufleba da aq teritoriaTa mierTeba sabWoTa ruseTTan. samxreT oseTis avtonomiuri olqi Seiqmna am teritoriaze mcxovrebi mkvidri qarTveli mosaxleobis interesebis sruli ignorirebiTa da TviT qarTuli bolSevikuri nebis sawinaaRmdegod. avtonomiuri olqis centrad xelovnurad SeirCa q. cxinvali, saadac im droisaTvis sul ramdenime osuri ojaxi cxovrobda.

ukanasknel xans dapirispireba samxreT oseTis separatistul mTavrobasTan imdenad gamwvavda, rom safrTxes uqmnida saqarTvelos teritorul mTlianobas da qmnida destabilizaciis saSiSroebas, rasac SeiZleba gamousworebeli Sedegebi mohyoloda. 1920 wlis 20 seqtembers samxreT oseTis saxalxo deputatTa saolqo sabWom miiRo deklaracia `samxreT oseTis suverenitetis Sesaxeb~ romlis ZaliTac samxreT oseTi cxaddeboda `... samokavSireo xelsSkrulebis da saerTaSoriso samarTlis subieqtad", romelic "... damoukidebelad axorcielebs sagareo urTierTobas federaciis sxva subieqtebTan da sxva saxelmwifoebTan".

1991 wlis 21 seqtembers, jer kidev saqarTvelos ssr uzenaesisabWos prezidiumis dadgenilebiT es deklaracia gauqmebul iqna, magram 1990 wlis 16 oqtombers es dadgenileba uaryofil iqna, Seiqmna "samxreT oseTis sabWoTa demokratiuli respublikis" aRmasrulebeli komiteti da dainiSna arCevnebi "samxreT oseTis sabWoTa demokratiuli respublikis" uzenaesi sabWoSi.. es maSin, rodesac osi eris istoriuli samSoblo rsfsr-s SemadgenlobaSi dRemde mxolod avtonomiuri respublikis saxiT Sedis.

1990 wlis 22 noembers saqarTvelos respublikis axladarCeulma uzenaesma sabWom gaauqma es dadgenileba da gaafrTxila samxreT oseTis avtonomiuri olqis xelmZRvaneloba am antikonstituciur qmedebaTa SesaZlo SesaZlo SedegebisaTvis pasuxismgeblobis Sesaxeb.

miuxedavad amisa, 1990 wlis 9 dekembers es antikonstituciuri arCevnebis mainc Catarda.

faqtis reagirebis gareSe datoveba niSnavda "oseTis demokratiuli sabWoTa respublikis" faqtobriv aRiarebas da Seguebas saqarTvelos teritoriuli mTlianobis xelyofisadmi.

samxreT oseTis mesveurebma yurad ar iRes mravali oficialuri gafrTxileba, ar wamovidnen molaparakebaze da ganagrZes separatistuli moqmedebani. ase, rom, SeTanxmebis gziT problemis gadaWra ar moxerxda.

saqarTvelos respublikis uzenaesma sabWom, ixelmZRvanela ra saqarTvelos respublikisa da ssr kavSiris konstituciaTa Sesabamisi muxlebiT, miiRo kanoni `samxreT oseTis avtonomiuri olqis gauqmebis Sesaxeb~.

saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos mier miRebuli kanoni srulad Seesabameba sayovelTaod aRiarebul saerTaSoriso samarTlis principebs. saqarTvelos teritoriaze mcxovrebi osebi warmoadgenen erovnul umciresobas, romelTac amave dros aqvT erovnul-saxelmwifoebrivi erTeuli TavianT istoriul miwa-wyalze _ CrdiloeT oseTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublikis saxiT.

1966 wlis saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb (27 muxli), 1975 wlis helsinkis daskvniTi aqti, madridisa da venis SexvedraTa Semajamebeli dokumentebi da 1990 wlis `parizis qartia axali evropisaTvis~ ar iTvaliswineben erovnul umciresobaTaTvis raime saxis erovnul-saxelmwifoebrivi erTeulis arsebobas.

xolo rac Seexeba saerTaSoriso samarTlis moTxovnebs erovnul umciresobaTaTvis kulturuli, religiuri da enobrivi uflebebis dacvis mxriv, es uflebebi saqarTveloSi, da maT Soris samxreT oseTSic, arasdros darRveula. samxreT oseTis teritoriaze moqmedi 145 skolidan 90-Si mimdinareobs swavleba osur enaze. funqcionirebs osuri Teatri, umaRlesi saswavlebeli da gamodis perioduli gamocemebi osur enaze. vladikavkazSi, TviT osTa istoriul samSobloSi _ CrdiloeT oseTSi, osuri mosaxleoba ver sargeblobs kulturuli avtonomiis esoden farTo uflebebiT. rac Seexeba saqarTveloSi osi xalxis, rogorc erovnul umciresobaTa uflebebis dacvas, es sakiTxi sulac ar aris damokidebuli saqarTveloSi osuri erovnuli saxelmwifoebrivi avtonomiis arsebobasTan, rameTu saqarTveloSi yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis farglebs gareT TiTqmis orjer meti osi erovnebis warmomadgeneli cxovrobs, vidre TviT yofili o da maT sakuTar uflebebTan dakavSirebiT ukmayofileba arasdros gamouTqvamT.

saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos mier araerTxel iqna gancxadebuli, rom igi daicavs saqarTveloSi mcxovrebi yvela erovnuli umciresobis warmomadgenelTa uflebebs saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebuli principebis Sesabamisad.

saqarTvelos respublikis uzenaesi sabWos gadawyetilebis meore dResve - 12 dekembers, 18 saaTze cxinvalis centrSi xelis tyviamfrqveviT mokluli iqna sami qarTuli erovnebis samarTaldamcavi organos TanamSromeli, xolo samic mZimed daiWra. miuxedavad imisa, rom cxinvalSi 12 dekembers 22 saaTidan sagangebo mdgomareoba da komendatis saaTi gamocxadda, romelsac jer mxolod ssr kavSiris Sinagani jarebis qvedanayofebi axorcieleben, daWrilTa cxinvalis saavadmyofodan gamoyvana da goris saavadmyofoSi gadayvana ver moxerxda, radgan saavadmyofo alyaSemortymulia osi erovnebis mosaxleobis mier.

(gazeTi "afxazeTis xma", # 239, 1990 wlis 15 dekemberi)