afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublikis konstitucia (ZiriTadi kanoni)

Tavi I

sazogadoebrivi wyobileba

muxli 1. afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublika aris muSaTa da glexTa socialisturi saxelmwifo.

Tavi II

saxelmwifoebrivi wyobileba

muxli 13. afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublika Sedis saqarTvelos ssr-is SemadgenlobaSi avtonomiuri respublikis uflebebiT.

ssr kavSiris konstituciis me-14 muxlisa da saqarTvelos ssr-is konstituciis me-14 muxlis farglebs gareSe, afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublika anxorcielebs saxelmwifo Zala-uflebas avtonomiur safuZvelze:

muxli 14. afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublika Sesdgeba: gagris, galis, gudauTis, soxumis, oCamGiris raionebisagan da qalaq soxumisagan, romelic uSualod eqvemdebareba afxazeTis assr-is saxelmwifo xelisuflebis umaRles organoebs.

muxli 15. afxazeTis assr-is teritoria ar SeiZleba Seicvalos afxazeTis assr-is Tanxmobis gareSe.

muxli 16. ssr kavSirisa da saqarTvelos ssr-is kanonebi savaldebuloa afxazeTis assr-is teritoriaze. im SemTxvevaSi, rodesac afxazeTis assr-is kanonebi ar eTanxmeba ssr kavSirisa da saqarTvelos ssr-is kanonebs, ZalaSi arian ssr kavSirisa da saqarTvelos ssr-is kanonebi.

muxli 17. afxazeTis assr-is yoveli moqalaqe aris saqarTvelos ssr-is da ssr kavSiris moqalaqe.

saqarTvelos ssr-is da yvela sxva mokavSire respublikis moqalaqeni afxazeTis assr-is teritoriaze sargebloben afxazeTis assr-is moqalaqeebis Tanabari uflebebiT.

muxli 18. afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublikis gamgeblobas, misi xelisuflebis umaRles organoTa da saxelmwifo mmarTvelobis organoTa saxiT, Seadgens:

a) afxazeTis assr-is konstituciis daweseba, misi wardgena saqarTvelos ssr-is umaRles sabWoSi dasamtkiceblad da misi Sesrulebis kontroli ;

b) afxazeTis assr-is raionebad dayofa, raionTa da qalaqTa sazRvrebis daweseba da saqarTvelos ssr-is umaRles sabWoSi wardgena dasamtkiceblad;

g) afxazeTis assr-is kanonmdebloba;

d) saxelmwifo wesrigisa da moqalaqeTa uflebebis dacva;

e) afxazeTis assr-is saxalxo-sameurneo gegmis damtkiceba;

v) afxazeTis assr-is biujetis damtkiceba;

z) ssr kavSirisa da saqarTvelos ssr-is kanonmdeblobis Sesabamisad, saxelmwifo da adgilobrivi gadasaxadebis, gamosaRebebisa da aragadasaxado Semosavlis daweseba;

T) raionebis, qalaqebisa da soflis sabWoebis biujetebis ganxorcielebis xelmZRvaneloba;

i) dazRvevisa da saSemnaxvelo saqmis xelmZRvaneloba;

k) samrewvelo, sasoflo-sameurneo, savaWro wamowyebebis da respublikuri qvemdebareobis organizaciebis mmarTveloba da agreTve adgilobrivi mrewvelobis xelmZRvaneloba;

l) ssr kavSirisa da saqarTvelos ssr-is organoebisadmi daqvemdebarebul wamowyebaTa mdgomareobisa da mmarTvelobis kontroli da meTvalyureoba;

m) ssr kavSirisa da saqarTvelos ssr-is kanonebis Sesabamisad miwis, misi wiaRis, tyisa da wylis sargeblobis wesis kontroli da xelmZRvaneloba;

n) sabinao da komunaluri meurneobis, sabinao mSeneblobis, qalaqebisa da sxva dasaxlebuli adgilebis keTilmowyobis xelmZRvaneloba;

o) sagzao mSenebloba, adgilobrivi transportisa da adgilobrivi kavSirgabmulobis xelmZRvaneloba;

p) ssr kavSirisa da saqarTvelos ssr-is Sromis kanonmdeblobis gatarebis kontroli;

J) janmrTelobis dacvis saqmis xelmZRvaneloba;

r) socialuri uzrunvelyofis saqmis xelmZRvaneloba;

s) pirveldawyebiTi da saSualo ganaTlebis saqmis xelmZRvaneloba, umaRlesi ganaTlebis saqmis kontroli da meTvalyureoba;

t) afxazeTis assr-is kulturul-ganmanaTlebeli da samecniero organizaciebisa da dawesebulebis xelmZRvaneloba;

u) fizikuri kulturisa da sportis saqmis xelmZRvaneloba da organizacia;

f) afxazeTis assr-is sasamarTlo organoebis mowyoba.

Tavi III

afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi

respublikis saxelmwifo xelisuflebis umaRlesi organoebi

muxli 19. afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublikis saxelmwifo xelisuflebis umaRlesi organo aris afxazeTis assr-is umaRlesi sabWo.

muxli 20. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWo anxorcielebs yvela uflebas, rac mikuTvnebuli aqvs afxazeTis assr-s, Tanaxmad afxazeTis assr-is konstituciis me-13 da me-18 muxlebisa, ramdenadac es uflebebi am konstituciis ZaliT ar Sedian afxazeTis assr-is im organoebis kompetenciaSi, romelnic angariSvaldebuli arian afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos winaSe: afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos prezidiumisa, afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWosi da afxazeTis assr-is saxalxo komisariatebisa.

muxli 21. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWo aris afxazeTis assr-is erTaderTi kanonmdebeli organo.

muxli 22. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWo irGeva oTxi wlis vadiT afxazeTis assr-is moqalaqeTa mier saarGevno olqebis mixedviT Semdegi normiT: erTi deputati 3 aTas mcxovrebze.

muxli 23. kanoni damtkicebulaT iTvleba, Tu igi miRebulia afxazeTis assr-is umaRlesi sabWo mier xmis ubralo umravlesobiT.

muxli 24. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos mier miRebuli kanonebi qveyndeba afxazur da qarTul enebze afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos prezidiumis Tavmjdomarisa da mdivnis xelmoweriT.

muxli 25. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWo irGevs afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos Tavmjdomares da mis or moadgiles.

muxli 26. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos Tavmjdomare xelmZRvanelobs afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos sxdomebs da ganagebs mis Sinagan ganawess.

muxli 27. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos sesiebs iwvevs afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos prezidiumi orjer.

rigs gareSe sesiebs iwvevs afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos prezidiumi Tavisi Sexedulebisamebr, an umaRlesi sabWos deputatTa erTi mesamedis moTxovniT.

muxli 28. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWo irGevs afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos prezidiums Semdegi SemadgenlobiT: afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos prezidiumis Tavmjdomare, mis moadgiles, prezidiumis mdivans da prezidiumis 8 wevrs.

muxli 29. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos prezidiumi mTel Tavis moqmedebaSi angariSvaldebulia afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos winaSe.

muxli 30. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos prezidiumi:

a) iwvevs afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos sesiebs;

b) ganmartavs afxazeTis assr-is kanonebs, gamoscems brZanebulobebs;

g) moaxdens sayovelTao-saxalxo dakiTxvas (referendums);

d) auqmebs afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWos dadgenilebebsa da gankargulebebs, agreTve afxazeTis assr-is mSromelTa deputatebis saraiono da saqalaqo sabWoebis gadawyvetilebebsa da gankargulebebs, Tu isini kanons ar Seesabamebian;

e) afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos sesiaTa Soris periodSi anTavisuflebs Tanamdebobisagan da niSnavs afxazeTis assr-is calkeul saxalxo komisrebs saxalxo komisarTa sabWos Tavmjdomaris wardgeniT da Semdgom dasamtkiceblad Seaqvs afxazeTis assr-is umaRlesi sabWoSi;

v) aniWebs sapatio afxazeTis assr-is wodebebs;

muxli 37. afxazeTis assr-is umaRlesi sabWo qmnis afxazeTis assr-is mTavrobas _ afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWos.

Tavi IV

afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi

respublikis saxelmwifo mmarTvelobis organoebi.

muxli 38. afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublikis saxelmwifo xelisuflebis umaRlesi aRmasrulebeli da ganmkargulebeli organo aris afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWo.

(…)

muxli 39. afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWo pasuxismgebeli da angariSvaldebulia afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos winaSe, xolo afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos sesiaTa Soris periodSi, afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos prezidiumis winaSe.

muxli 40. afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWo gamoscems dadgenilebebsa da gankargulebebs ssrk-is, saqarTvelos ssr-is da afxazeTis assr-is kanonebisa da ssr kavSiris da saqarTvelos ssr-is saxalxo komisarTa sabWos dadgenilebaTa da gankargulebaTa safuZvelze da maT Sesasruleblad da amowmebs maTs Sesrulebas.

muxli 41. afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWos dadgenilebani da gankargulebani savaldebuloa Sesasruleblad afxazeTis assr-is mTel teritoriaze.

muxli 42. afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWo:

a) aerTianebs da warmarTavs afxazeTis assr-is saxalxo komisariatebisa da Tavis qvemdebare sxva sameurneo da kulturul dawesebulebaTa muSaobas; aerTianebs da amowmebs saerTo-sakavSiro da sakavSiro-respublikuri saxalxo komisariatebis rwmunebulTa muSaobas.

b) Rebulobs zomebs saxalxo-sameurneo gegmis gansaxorcieleblad;

g) Rebulobs zomebs afxazeTis assr-is respublikuri da adgilobrivi biujetebis gansaxorcieleblad;

d) Rebulobs zomebs sazogadoebrivi wesrigis uzrunvelsayofad saxelmwifos interesebis dasacavad da moqalaqeTa uflebebis dasacavad;

e) xelmZRvanelobs da amowmebs mSromelebis deputatebis saraiono da saqalaqo sabWoebis aRmasrulebeli komitetebis muSaobas.

muxli 43. afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWos ufleba aqvs gaauqmos mSromelTa deputatebis saraiono da saqalaqo sabWoebis aRmasrulebeli komitetebis gadawyvetilebebi da gankargulebebi da agreTve SeaGeros mSromelTa deputatebis saraiono da saqalaqo sabWoebis gadawyvetilebani da gankargulebani.

afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWos ufleba aqvs gaauqmos afxazeTis assr-is saxalxo komisrebis brZanebebi da instuqciebi.

muxli 44. afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWos hqmnis afxazeTis assr-is umaRlesi sabWo Semdegi SemadgenlobiT:

afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWos Tavmjdomare;

afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWos Tavmjdomaris ori moadgile;

afxazeTis assr-is saxelmwifo sagegmo komisiis Tavmjdomare;

afxazeTis assr-is saxalxo komisrebi:

miwaTmoqmedebisa;

finansebisa;

Sinagan vaWrobisa;

Sinagan saqmeTa;

janmrTelobis dacvisa;

ganaTlebisa;

adgilobrivi mrewvelobisa;

komunaluri meurneobisa;

socialuri uzrunvelyofisa;

gzaTa sammarTvelos udrosi;

ssrk-is damzadebaTa komitetis rwmunebuli;

xelovnebis saqmeTa sammarTvelos ufrosi.

muxli 46. afxazeTis assr-is saxalxo komisrebi xelmZRvaneloben saxelmwifo mmarTvelobis im dargebs, romlebic afxazeTis assr-is kompetenciaSi Sedis saqarTvelos ssr-isa da afxazeTis assr-is konstituciebis Tanaxmad.

muxli 47. afxazeTis assr-is saxalxo komisrebi saTanado saxalxo komisariatebis kompetenciis farglebSi gamoscemen brZanebebsa da instruqciebs ssr kavSiris, saqarTvelos ssr-is da afxazeTis assr-is kanonTa, ssr kavSiris, saqarTvelos ssr-is da afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWos dadgenilebaTa da gankargulebaTa, saqarTvelos ssr-is saxalxo komisariatebis brZanebaTa da instruqciaTa safuZvelze da maT Sesasruleblad da amowmeben maTs Sesrulebas.

muxli 48. afxazeTis assr-is saxalxo komisariatebi xelmZRvaneloben saxelmwifo mmarTvelobis maTTvis dakisrebul dargebs da eqvemdebarebian, rogorc afxazeTis assr-is saxalxo komisarTa sabWos, ise saqarTvelos ssr-is saTanado saxalxo komisariatebs.

Tavi V

saxelmwifo xelisuflebis adgilobrivi organoebi

muxli 49. saxelmwifo xelisuflebis organoebi raionebsa, qalaqebsa, dabebsa da soflebSi arian mSromelebis deputatTa sabWoebi.

muxli 50. mSromelTa deputatebis raionul, saqalaqo, sadabo da sasoflo sabWoebs irGeven Sesabamisad raionis, qalaqis, dabisa da soflis mSromelebi ori wlis vadiT.

muxli 51. mSromelTa deputatebis sabWoebi (raionis, qalaqis, dabisa da soflis) TavianT teritoriaze xelmZRvaneloben kulturul-politikur da sameurneo mSeneblobas, aweseben adgilobriv biujets, xelmZRvaneloben mmarTvelobis maTdami daqvemdebarebuli organoebis moqmedebas, uzrunvelyofen saxelmwifo wesrigis dacvas, xels uwyoben qveynis Tavdacvis unaris gaZlierebas, uzrunvelyofen kanonebis Sesrulebas da moqalaqeebis uflebaTa dacvas.

muxli 52. mSromelTa deputatebis sabWoebi Rebuloben gadawyvetilebebs da iZlevian gankargulebebs im uflebaTa farglebSi, romlebic maT miniWebuli aqvT ssr kavSiris, saqarTvelos ssr-is da afxazeTis assr-is kanonebiT.

muxli 53. mSromelTa deputatebis saraiono, saqalaqo, sadabo da sasoflo sabWoebis aRmasrulebeli da ganmkargulebeli organoebi arian maT mier arGeuli aRmasrulebeli komitetebi - Tavmjdomaris, misi moadgileebis, mdivnisa da wevrebis SemadgenlobiT.

muxli 54. patara soflebSi sasoflo sabWoebis mSromelTa deputatebis aRmasrulebeli da ganmkargulebeli organoebi arian maT mier arGeuli Tavmjdomare, misi moadgile da mdivani.

muxli 55. mSromelTa (raionis, qalaqis, dabisa da soflis) deputatebis sabWoebis aRmasrulebeli komitetebi anxorcieleben kulturul-politikur da sameurneo mSeneblobis xelmZRvanelobas TavianT teritoriaze mSromelTa deputatebis saTanado sabWoebisa da zemdgomi saxelmwifo organoebis gadawyvetilebaTa safuZvelze.

muxli 56. mSromelTa deputatebis saraiono sabWoebis sesiebs iwveven maTi aRmasrulebeli komitetebi ara nakleb, vidre eqvsjer weliwadSi.

muxli 57. mSromelTa deputatebis saqalaqo, sadabo da sasoflo sabWoebis sesiebs iwveven maTi aRmasrulebeli organoebi ara nakleb, vidre erTxel TveSi.

Tavi VI

afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublikis biujeti

muxli 72. afxazeTis assr-is biujetSi da raionul, saqalaqo, sadabo da sasoflo sabWoebis adgilobriv biujetebSi Gairicxeba adgilobrivi meurneobis Semosavali, maTs teritoriaze miRebuli saxelmwifo Semosavlis anaricxebi da agreTve adgilobriv gadasaxadTa da gamosaRebTa Semosavali ssr kavSirisa da saqarTvelos ssr-is kanonmdeblobiT dawesebuli raodenobiT.

Tavi VII

sasamarTlo da prokuratura

muxli 73. marTlmsajulebas afxazeTis avtonomiur sabWoTa socialistur respublikaSi anxorcieleben saxalxo sasamarTloebi, afxazeTis assr-is umaRlesi sasamarTlo da agreTve ssr kavSiris specialuri sasamarTloebi, romlebic iqmnebian ssr kavSiris uzenaesi sabWos dadgenilebiT.

muxli 75. afxazeTis assr-is umaRlesi sasamarTlo aris afxazeTis assr-is umaRlesi sasamarTlo organo. afxazeTis assr-is umaRles sasamarTlos ekisreba afxazeTis assr-is yvela sasamarTlo organos sasamarTlo moqmedebis zedamxedveloba.

muxli 76. afxazeTis assr-is umaRles sasamarTlos irGevs afxazeTis assr-is umaRlesi sabWo - xuTi wlis vadiT.

muxli 77. saxalxo sasamarTloebs irGeven raionis moqalaqeni sayovelTao, pirdapiri da Tanaswori saarGevno uflebis safuZvelze faruli kenWisyriT _ sami wlis vadiT.

muxli 78. samarTalwarmoeba afxazeTis assr-is im soflis raionebSi, sadac afxazuri mosaxleoba umravlesobas Seadgens, xorcieldeba afxazur enaze; xolo soflis raionebSi, sadac qarTuli mosaxleoba umravlesobas Seadgens _ qarTul enaze; im pirTaTvis, romlebmac es enebi ar ician, uzrunvelyofilia saqmis masalebis gacnoba mTargmnelis saSualebiT, agreTve sasamarTloSi dedaenaze gamosvlis ufleba.

muxli 81. umaRlesi zedamxedveloba, raTa afxazeTis assr-is teritoriaze yvela saxalxo komisariati da maTi qvemdebare dawesebulebani, ise, rogorc Tanamdebobis calkeuli pirni da agreTve moqalaqeni zustad asruleben kanonebs, xorcieldeba rogorc ssr kavSiris prokuroris mier uSualod, ise saqarTvelos ssr-is prokurorisa da afxazeTis assr-is prokuroris mier.

muxli 82. afxazeTis assr-is prokurors niSnavs ssr kavSiris prokurori xuTi wlis vadiT.

muxli 83. afxazeTis assr-is raionul da saqalaqo prokurorebs niSnavs saqarTvelos ssr-is prokurori xuTi wlis vadiT ssr kavSiris prokuroris damtkicebiT.

muxli 84. prokuraturis organoebi TavianT funqciebs anxorcieleben yovelgvari adgilobrivi organosagan damoukideblad da emorGilebian mxolod ssr kavSirisa da saqarTvelos ssr-is prokurors.

IX

saarCevno sistema

muxli 108. arGevnebi afxazeTis assr-is mSromelTa deputatebis sabWoebSi xdeba saarGevno olqebis mixedviT Semdegi normiT:

raionuli sabWosi - erTi deputati 300 mcxovrebze; saqalaqo sabWosi - qalaqis sididis mixedviT - 1 deputati ara nakleb, vidre 100 da ara umetes, vidre 200 mcxovrebze;

sasoflo sabWosi - sasoflo sabWos moqmedebis raionis sididis mixedviT - erTi deputati ara nakleb, vidre 50 da ara umetes, vidre 150 mcxovrebze;

mSromelTa deputatebis yoveli saqalaqo, sadabo, saraiono da sasoflo sabWosaTvis saarGevno normebi wesdeba @ afxazeTis assr-is mSromelTa deputatebis sabWoebis arGevnebis debulebiT@ - am muxlSi naGvenebi saarGevno normebis farglebSi.

Tavi X

Rerbi, droSa, dedaqalaqi

muxli 111. afxazeTis avtonomiur sabWoTa socialisturi respublikis saxelmwifo Rerbi aris saqarTvelos ssr-is saxelmwifo gerbi, ... ares garSemo moTavsebulia warwera qarTul, afxazur da rusul enebze: “proletarebo yvela qveynisa, SeerTdiT!”.

muxli 112. afxazeTis avtonomiur sabWoTa socialisturi respublikis saxelmwifo droSa, aris saqarTvelos ssr-is saxelmwifo droSa, romelic Sesdgeba wiTeli feris qsovilisagan; mis marcxena kuTxeSi zemoT, oTxkuTxedSi, romlis gverdebi qsovilis mTeli sigrZis meoTxeds udris, warwera qarTul, afxazur da rusul enebze oqros asoebiT: @afxazeTis assr@.

muxli 113. afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublikis deda-qalaqi aris qalaqi soxumi.

Tavi XI

konstituciis Secvlis wesi

muxli 114. afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublikis konstituciis Secvla xdeba mxolod afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos gadawyvetilebiT, romelic miRebuli iqnas afxazeTis assr-is umaRlesi sabWos xmis aranakleb ori mesamedis umravlesobiT, saqarTvelos ssr-is umaRlesi sabWos damtkicebiT.

sruliad afxazeTis sabWoebis sagangebo VІІІ yrilobis prezidiumi

soxumi, 2 agvisto, 1937 w.

(afxazeTis avtonomiuri sabWoTa socialisturi respublikis konstitucia (ZiriTadi kanoni). soxumi, 1937, gv. 7-33)