saqarTvelos socialisturi sabWoTa respublikis konstitucia

Tavi I

saqarTvelos socialisturi sabWoTa respublikis konstituciis saerTo debuleba

1. oqtombris didi revoluciis mcnebaTa mimdevarni saqarTvelos muSebi, mSromeli glexkacoba da wiTeli armia _ saqarTvelos demokratiuli respublikis, damfuZnebeli krebisa da yvela centraluri da adgilobrivi organos saxelmwifoebrivi xelisuflebis gauqmebis Semdgom, Tavisi qveynis mTel teritoriaze amyareben proletariatis suverenitetsa da diqtaturas, gadascemen ra amasTanave srul saxelmwifoebriv xelisuflebas TavianTi deputatebis sabWoebs rogorc centrSi, ise adgilobriv.

SeniSvna: saqarTvelos socialistur sabWoTa respublikaSi Tavisufali TviTgamorkvevis safuZvelze Sedian: aWaris avtonomiuri socialisturi sabWoTa respublika, samxreT oseTis avtonomiuri olqi da afxazeTis socialisturi sabWoTa respublika; ukanaskneli ukavSirdeba saqarTvelos socialistur sabWoTa respublikas _ am respublikaTa Soris dadebuli, gansakuTrebuli sakavSiro xelSekrulebis safuZvelze.

(...)

Tavi II

5. saqarTvelos socialistur sabWoTa respublika suverenuli saxelmwifoa, romelic ar iwynarebs aravis sworuflebian mflobelobas Tavis teritoriaze; samagierod arc TviTon ganavrcelebs Tavis sazRvrebs gareSe.

6. saqarTvelos ss respublikis saxelmwifo enad iTvleba qarTuli ena. yvela centraluri dawesebulebis rezidencia aris qalaq tfilisSi.

SeniSvna: erovnul umciresobaT eniWebaT Tavisufali ganviTarebisa da samSoblo enis xmarebis ufleba rogorc sakuTari erovnul-kulturuls, ise saerTo saxelmwifo dawesebulebebSi.

7. Tanaxmad respublikis ZiriTadi kanonebisa, Seuwynarebelia erovnul umciresobaTa Seviwroeba, anu sworuflebianobis SezRudva danarCen moqalaqeebTan SedarebiT.

Tavi III

8. uzenaesi xelisufleba saqarTvelos socialistur sabWoTa respublikaSi ekuTvnis sruliad saqarTvelos muSaTa, glexTa da wiTelarmielTa deputatebis sabWoTa yrilobas; xolo yrilobidan yrilobamde periodSi _ sruliad saqarTvelos centralur aRmasrulebel komitets.

Tavi V

sabWoTa xelisuflebis konstruqcia

a) centraluri xelisuflebis organizacia

18. sruliad saqarTvelos sabWoTa yriloba Sedgeba sabWoTa samazro yrilobaTa warmomadgenelTagan, saqalaqo da samrewvelo dabaTa sabWoebisa da avtonomiuri respublikebis da avtonomiuri olqebis yrilobaTa warmomadgenelTagan _ Semdegis wesiT: samazro da saolqo soflelTa yrilobaTagan _ 1 deputati 10 000 mcxovrebze, qalaqTa sabWoebis da samrewvelo dabaTagan _ 1 deputati 2000 amomrCevelze.

19. sruliad saqarTvelos sabWoTa yrilobas iwvevs sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komiteti weliwadSi erTxel.

20. sruliad saqarTvelos sabWoTa sagangebo yrilobas iwvevs sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komiteti _ an Tavisi iniciativiT, anda im kuTxeebis sabWoTa moTxovniT, romelTa mcxovrebTa ricxvic Seadgens respublikis mosaxleobis 1/3-ze ara naklebs.

21. sruliad saqarTvelos sabWoTa yriloba irCevs sruliad saqarTvelos centralur aRmasrulebel komitets, ricxviT ara umetes 95-isa.

Tavi VI

sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis Sesaxeb

22. sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komiteti iTvleba saqarTvelos socialisturi sabWoTa respublikis umaRles kanonmdebel, gamgebel da kontrolis gamwev organod.

Tavi VI I

sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis prezidiumis Sesaxeb

33. sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komiteti irCevs sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis prezidiums.

38. sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis prezidiumi Tvalyurs adevnebs sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis dadgenilebebis aRsrulebas, xelmZRvanelobs mTel muSaobas rogorc centrSi, ise adgilebze.

39. sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis prezidiums gamoaqvs gadawyvetilebani _ saxalxo komisariatebisa, erTis mxriv da sxv. centralur orgnoTa da adgilobrivi aRmaskomebisa, meore mxriv _ urTierTobis niadagze aRmocenebuli yovelgvari sakiTxisa da konfliqtis Sesaxeb.

40. sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis prezidiumi wyvets sakiTxebs saqarTvelos socialisturi sabWoTa respublikis saadministracio-sameurneo dayofis Sesaxeb.

Tavi VIII

saxalxo komisarTa sabWos Sesaxeb

45. saqarTvelos socialistur sabWoTa respublikis saTaveSi dgas saxalxo komisarTa sabWo, 12 saxalxo komisariatis SemadgenlobiT, gansakuTrebuli piris _ aucileblad sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis wevris _ TavmjdomareobiT. es komisariatebia: a) sagareo saqmeTa; b) samxedro da sazRvao saqmeTa; g) Sinagan saqmeTa, romelSiac Sedian erovnul saqmeTa, sagangebo, fosta-telegrafis mmarTveloba, centraluri statistikuri mmarTveloba da saxelmwifo politikuri mmmarTveloba; d) iusticiisa; e) Sromisa, romelSiac Sedis socialuri uzrunvelyofis mmarTveloba; v) saxalxo ganaTlebisa; z) janmrTelobisa; T)finansTa; i)miwadmoqmedebisa; k) sasursaTo; ia) saxalxo meurneobis umaRlesi sabWo, mimosvlis (gzaTa) ganyofilebiT; ib) muSaTa da glexTa inspeqciisa.

Tavi XII

sruliad saqarTvelos sabWoTa yrilobisa da sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis gamgeblobis saganTa Sesaxeb.

62. sruliad saqarTvelos sabWoTa yrilobis da sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis gamgeblobas eqvemdebareba yvela saerTo-saxelmwifoebrivi mniSvnelobis sakiTxebi:

a) saqarTvelos socialisturi sabWoTa respublikis mTeli umaRlesi da saSinao politikis saerTo xelmZRvaneloba;

b) saqarTvelos socialisturi sabWoTa respublikis teritoriis saerTo administraciuli danawileba;

g) daweseba da Secvla zomaTa, wonaTa da fulis sistemisa saqarTvelos socialisturi sabWoTa respublikis teritoriaze;

d) mowyoba sesxTa, sabaJo da savaWro xelSekrulebaTa da agreTve safinanso SeTanxmebaTa;

e) daweseba safuZvelTa da saerTo gegmisa mTeli saxalxo meurneobis da misi calke dargebisa saqarTvelos socialistur sabWoTa respublikis teritoriaze;

v) biujetis damtkiceba da serTo-saxelmwifo gadasaxadTa da begaraTa daweseba;

z) saqarTvelos socialisturi sabWoTa respublikis SeiaraRebul ZalTa organizaciis safuZvelTa daweseba;

T) saerTo-saxelmwifoebrivi kanonmdebloba, sasamarTlos mowyoba, samarTlis warmoeba, samoqalaqo da sisxlis samarTlis kanonmdebloba da sxv.;

i) daniSvna da gadayeneba rogorc saxalxo komisarTa sabWos kerZo wevrTa , ise saxalxo komisarTa mTel sabWoisa, da agreTve saxalxo komisarTa sabWos Tavmjdomaris damtkiceba;

k) gamocema sazogado dadgenilebaTa saqarTvelos moqalaqeobriv uflebaTa mopovebisa da dakargvis Sesaxeb, da ucxoelebis uflebaTa Sesaxeb saqarTvelos respublikis teritoriaze;

l) saerTo amnistiis ufleba ;

m) sazogadod sakiTxebi, romelTac sruliad saqarTvelos sabWoTa yriloba da centraluri aRmasrulebeli komiteti scnoben TavianTi gamgeblobis sagnad.

63. sruliad saqarTvelos sabWoTa yrilobis gansakuTrebul gamgeblobas eqvemdebareba:

a) sabWoTa konstituciis ZiriTad safuZvelTa daweseba, damateba da Secvla;

b) saqarTvelos socialistur sabWoTa respublikis sazRvrebis daweseba da Secvla da agreTve misi teritoriis nawilebis an misTvis miniWebul uflebaTa CamorTmeva;

g) ucxoeTis saxelmwifoebTan urTierTobis daWera, omis gamocxadeba, zavis Sekvra da sazavo xelSekrulebaTa ratifikacia.

Tavi XIII

b) sabWoTa xelisuflebis organizacia adgilobriv sabWoTa adgilobriv yrilobaTa Sesaxeb

64. sabWoTa samazro yrilobebi Sesdgebian saTemo sabWoebis warmomadgenelTagan, erTi deputati 1000 mcxovrebze; samazro qalaqis sabWosagan, mazris qalaqTa sabWoTagan, samrewvelo dabaTa da msxvil sofelTagan TiTo delegati 200 amomrCevelze, xolo ara umetes 200 deputatisa mTel mazraze.

SeniSvna: 1. jaris nawilebi, samazro qalaqebSi dabanakebulni, hgzavnian TavianT delegatebs samazro qalaqTan erTad, Tanaxmad muSaTa warmomadgenlobis principisa e. i. 200 amomrCevelTagan _ 1 deputati.

SeniSvna: 2. jaris nawilebi mazraSi, samazro qalaqs gareT dabanakebulni, hgzavnian TavianT deputatebs amave wesebis mixedviT, uSualod samazro yrilobaze, saTemo yrilobis gareSe.

SeniSvna: 3. saqarTvelos respublikis yvela qalaqi, garda tfilisisa da foTisa, arCevnebis mxriT, uerTdeba saTanado mazrebs.

65. sabWoTa yvela morigi yrilobis mowveva, maT ricxvSi, avtonomiuri respublikebisa da olqebisac, SeiZleba sabWoTa xelisuflebis yvela aRmasrulebel organos mier (aRmasrulebeli komitetebis mier), am ukanasknelTa Sexedulebis mixedviT, anda romelime kuTxis sabWos moTxovniT, sadac mcxovrebTa ricxvi Seadgens am raionis mTeli mosaxleobis erT mesamedze ara naklebs, weliwadSi ara nakleb erTgzis.

66. saqalaqo da saTemo sabWoTa xelaxali arCevnebi warmoebs weliwadSi erTxel.

67. samazro sabWoTa yriloba irCevs Tavis aRmasrulebel organos _ aRmasrulebel komitets, romlis wevrTa ricxvi ar unda aRematebodes 13-s.

68. aRmasrulebeli komiteti pasuxismgebelia mis amomrCevel sabWoTa yrilobis winaSe.

69. Tavisi kompetenciis farglebSi, sabWoTa yriloba uzenaesi xelisuflebaa arsebuli teritoriis sazRvrebSi, yrilobidan yrilobamde periodSi ki _ amgvar xelisuflebad iTvleba aRmasrulebeli komiteti.

70. sabWoTa adgilobriv yrilobaTa dadgenilebani SeiZleba gauqmebul iqnan mxolod maTze maRla mdgomi yrilobebis, maTi aRmaskomebis, sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetisa da misi prezidiumis mier.

71. aRmaskomebisa da maTi prezidiumis dadgenilebani SeiZleba gauqmebul iqnan maTze maRla mdgom yrilobebis, aRmaskomebis, maTi prezidiumebis, sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis, misi prezidiumisa da saxalxo komisarTa sabWos mier.

Tavi XIV

deputatTa sabWoebis Sesaxeb

 72. qalaqebi, samrewvelo dabebi da msxvili soflebi adgenen TavianT sabWoebs Semdegis normiT: _ 1 deputati 1000 mcxovrebze, magram aranakleb 15-isa da ara umetes 50 deputatisa, garda tfilisisa.

sabWoebi iReben monawileobas samazro yrilobebSi da maTi saSualebiT _ saqarTvelos sabWoebis yrilobebSiac, garda q. foTisa da q. tfilisisa, romlebic hgzavnian TavianT delegatebs saqarTvelos sabWoTa yrilobaze uSualod.

73. rwmunebulebas erTi wlis vada aqvs.

SeniSvna: im soflebSi, sadac es cnobili iqneba SesaZleblad, marTva-gamgeobis sakiTxebi wydeba soflisave amomrCevelTa sazogado krebis mier, uSualod.

74. saTemo sabWoebi sdgeba im angariSiT, rom 1 deputati modiodes Temis yvela dasaxlebuli punqtis 100 mcxovrebze.

75. mimdinare muSaobisaTvis deputatebis sabWo irCevs Tavis wridan aRmasrulebel komitets (prezidiums) sami wevris SemadgenlobiT TemebSi, qalaqebSi ki _ yovel 50 wevrze unda modiodes 1 deputati, mxolod aranakleb samisa da ara umetes 13-isa (tfilisSi ara umetes 25-isa). aRmasrulebeli komiteti pasuxismgebelia mis amomrCev sabWos winaSe.

SeniSvna: samazro aRmasrulebel komitets ufleba eZleva saTemo aRmaskomebis Semadgenloba gaadidos 4 wevramde.

Tavi XV

sabWoTa xelisuflebis organoebis gamgebloba adgilebze

78. Tavisi kompetenciis farglebSi sabWos, xolo 73 muxlis SeniSvnaSi gaTvaliswinebul SemTxvevaSi, amomrCevelTa sazogado kreba _ aris uzenaesi xelisufleba saTanado teritoriis sazRvrebSi.

80. sabWoTa samazro yrilobebs da maT aRmasrulebel komitetebs ufleba aqvT saTemo sabWos moRvaweobis kontrolisa da maT dadgenilebaTa gauqmebisa, rasac, saWiro SemTxvevaSi, acnobebs sabWoTa centralur xelisuflebas.

Tavi XVI

aRmaskomebTan arsebul ganyofilebaTa da maT qvemdebareobaTa Sesaxeb.

81. sabWoTa xelisuflebis organoebze dakisrebul saqmeTa Sesasruleblad _ saqalaqo, samazro da saTemo sabWoebTan ewyoba ganyofilebebi, romelTac xelmZRvaneloben aRamaskomis mier arCeuli gansakuTrebuli gamgeebi.

82. samazro aRmasrulebel komitetTan arsdeba ganyofilebebi:

1) marTva-gamgeobisa, 2) samxedro, 3) Sromisa da socialur uzrunvelyofisa, 4) saxalxo ganaTlebisa, 5) finansebisa, 6) miwaTmoqmedebisa, 7) sasursaTo, 8) muSaTa da glexTa inspeqciisa, 9) janmrTelobisa, 10) komunaluri.

SeniSvna: saekonomio ganyofileba, umaRlesi saekonomio sabWos nebarTviT, arsdeba am samazro aRmasrulebel komitetTan, romelTa raionebSiac moipovebian saerTo-saxelmwifoebrivi mniSvnelobis warmoebani.

83. TiToeul ganyofilebis saTaveSi dgas ganyofilebis gamge, romelic SeiZleba arc iyos aRmasrulebeli komitetis wevri. gamges irCevs aRmasrulebeli komiteti da amtkicebs saTanado saxalxo komisari. kandidatze SeuTanxmeblobisas _ sakiTxs wyvets saxalxo komisarTa sabWo.

84. aRmasrulebeli komitetis ganyofilebani, vinaidan isini imyofebian adgilobrivi aRmasrulebeli komitetis administraciul morCilebaSi, valdebuli arian aasrulon yvela moweriloba da gankarguleba rogorc adgilobrivis, ise maTze maRla mdgomi aRmasrulebeli komitetisa, da saTanado saxalxo komisariatisac

Tavi XVII

centralur da adgilobriv xelisuflebaTa urTierTSoris damokidebulebis Sesaxeb

89. centraluri organoebi Tavis saqmeebs awarmoeben mxolod adgilobriv sabWoTa da maT ganyofilebaTa saSualebiT. saxalxo komisariatebis yvela mudmivi adgilobrivi organo da saadministracio-sameurneo dawesebulebani da agreTve yvela droebiTi organo, raime saswrafo saqmeTaTvis dawesebuli, an Sedian samazro da saqalaqo aRmasrulebeli komitetebis saTanado ganyofilebaSi, anda uSualod emorCilebian TviT aRmaskomebs. am wesidan gamonaklisi romelisame calke dawesebulebisaTvis SesaZlebelia mxolod sruliad saqarTvelos centraluri armasrulebeli komitetis an misi prezidiumis sagangebo dadgenilebiT.

90. aRmaskomebisa da maTi prezidiumebisaTvis miwerilobaTa uSualod gzavnis ufleba aqvT maTze maRla mdgom aRmaskomebs, maT prezidiums, sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitets, mis prezidiums da saxalxo komisarTa sabWos.

91. calke komisariatis raime gankargulebis cxovrebaSi gatarebis SeCereba SeiZleba mxolod samazro da saqalaqo aRmaskomebis dadgenilebiT da isic am ukanasknelTa sasamarTlos winaSe koleqtiuri pasuxismgeblobis qveS da mxolod im SemTxvevaSi, rodesac xsenebuli gankarguleba aSkarad ar Seefereba saxalxo komisarTa sabWos an sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis dadgenilebiT.

92. gankargulebaTa SeCerebis Sesaxeb da agreTve Tavis mosazrebiT mis gauqmebisaTvis, samazro da saqalaqo aRmaskomi dauyovnebliv atyobinebs sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis prezidiums, saxalxo komisarTa sabWos da saTanado saxalxo komisars.

93. sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetis prezidiumi samarTalSi aZlevs damnaSave mxares, e. i. saxalxo komisars, an samazro an qalaqis aRmaskoms, romelmac ukanonod SeaCera saxalxo komisariatis gankarguleba.

94. aRmaskomis ganyofileba, romelic raime mosazrebiT SeuZleblad sTvlis saxalxo komisariatis gankargulebis Sesrulebas, valdebulia dauyovnebliv acnobos amis Sesaxeb prezidiums, romelic am gankargulebis cxovrebaSi gatarebis SeuCereblad _ Tavis mosazrebebs amgvar zomis Sesaxeb atyobinebs saxalxo komisarTa sabWos, an sruliad saqarTvelos centralur aRmasrulebel komitets, anda im organos, romelsac gankarguleba mouxdenia.

95. igive uflebebi amave safuZvlebiT eniWeba saTemo aRmaskomebsac _ samazro ganyofilebaTa adgilobrivi gankargulebebis Sesaxeb.

Tavi XVIII

sasamarTlos Sesaxeb

96. saqarTvelos socialisturi sabWoTa respublika ... aarsebs erTs mTlian saxalxo sasamarTlos, romlis moqmedebac, erTi mudmivi mosamarTlisa da oris, an eqvsi morigi saxalxo msajulis SemadgenlobiT, vrceldeba samazro Tu saqalaqo raionis teritoriaze.

97. saxalxo sasamarTlos ganaCenebis, gadawyvetilebis da moqmedebaTa gamo aRZrul sakasacio da kerZo saCivrebis gansaxilvelad da agreTve saxalxo sasamarTloze uaxloesi kontrolis gasawevad, mTeli respublikisaTvis arsebobs mxolod erTi saxalxo mosamarTleTa sabWo, romelic imyofeba qalaq tfilisSi da periodulad awyobs Tavisi Semadgenlobidan gamsvlel droebiT sesiebs.

(...)

Tavi XIX

sabiujeto ufleba

102. saqarTvelos socialisturi sabWoTa respublikis saxelmwifo gasavali da Semosavali gaerTianebulia saerTo saxelmwifo masStabiT.

105. sruliad saqarTvelos sabWoTa yriloba, an sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komiteti, awesebs gadasaxadTa Seweris farglebs da arkvevs, Tu ragvari gadasaxadi da mosakrefi xarki Sedis saerTo saxelmwifo biujetSi da ragvari adgilobriv sabWoTa gankargulebaSi.

106 adgilobrivi sabWoebi aweseben gadasaxadebs da xarkebs mxolod adgilobrivi meurneobis saWiroebisaTvis, magram amasTan erTad xarjTaRricxvis dasabuTebuli gegmebic aucileblad winaswar wardgenilunda iqnas, saxalxo komisarTa sabWos saSualebiT, sruliad saqarTvelos centraluri aRmasrulebeli komitetSi, am ukanasknelis mier dasamtkiceblad.

108 saerTo-saxelmwifoebrivi moTxovnilebani kmayofildebian saxelmwifo xazinidan.

109. arcerTi saxelmwifo xarjis gaweva saxelmwifo xazinis saSualebaTagan ar SeiZleba masze kreditis warudgenlad saxelmwifos Semosaval-gasavalTa nusxaSi, an Tu centraluri xelisuflebis gansakuTrebuli dadgenileba ar iqna gamocemuli amis Sesaxeb.

110. saerTo-saxelmwifoebrivi mniSvnelobis saWiroebaTa dasakmayofileblad, saTanado saxalxo komisariatebis mier adgilobrivi sabWoebis gankargulebaSi icema kreditebi saxelmwifo xazinidan.

(....)

1922 wlis 2 marti

(saqarTvelos ssr konstituciuri aqtebis krebuli (1921-1978). Tb., 1983, gv. 73-95)