afxazeTis komisariatis proeqti. avtonomiuri afxazeTis konstitucia

zogadi debulebebi

1. afxazeTi Sedis saqarTvelos demokratiuli respublikis SemadgenlobaSi, rogorc avtonomiuri erTeuli da rogorc sakanonmdeblo sferoSi, aseve mmarTvelobaSi aris damoukidebeli imdenad, ramdenadac ar aris Semofargluli winamdebare konstituciiT.

2. afxazeTis teritoriaze oficialur enad aRiarebulia rusuli ena.

3. afxazeTs aqvs Tavisi warmomadgenloba saqarTvelos parlamentSi Tavisi mosaxleobis saqarTvelos mosaxleobasTan ricxovnobis proporciulad.

4. deputatebi afxazeTidan saqarTvelos parlamentSi airCevian sayovelTao, Tanasworuflebiani, pirdapiri, faruli da proporciuli saarCevno uflebis safuZvelze, amasTan afxazeTi Seadgens calke saarCevno olqs.

5. saqarTvelos mTavrobasTan moqmedebs avtonomiuri afxazeTis saqmeTa rwmunebuli, romelsac niSnavs afxazeTis mTavroba.

6. amgvaradve afxazeTis mTavrobasTan moqmedebs saqarTvelos mTavrobis mier uflebamosili piri.

7. Tavis sakanonmdeblo uflebebs afxazeTi axorcielebs afxazeTis saxalxo sabWos meSveobiT, xolo uflebebs mmarTvelobis sferoSi _ afxazeTis komisasriatis meSveobiT.

8. saqarTvelosa da afxazeTisaTvis saerTo saqmeebi, romelTac saerTo-saxelmwifoebrivi mniSvneloba aqvT, aris saqarTvelos parlamentisa da mTavrobis gamgeblobaSi, xolo calkeuli saqmeebi rogorc sakanonmdeblo sferosi, aseve Sinagani mmarTvelobis saqmeSi miekuTvneba mxolod da mxolod afxazeTis saxalxo sabWosa da afxazeTis mTavrobis gamgeblobas.

9. saerTo-saxelmwifoebrivi mniSvnelobis saqmeebs ganekuTvneba:

a) sisxlis samarTlis, samoqalaqo da saerTo socialuri kanonmdebloba.

b) sagareo politika da savaWro xelSekrulebebis dadeba sazRvargareTis saxelmwifoebTan.

g) fuladi sistema da saerTo-saxelmwifo finansebi.

d) sabaJo.

e) fosta da telegrafi.

v) jarebi.

z) saerTo sasamarTlo dawesebulebebi.

T) saerTo-saxelmwifoebrivi mniSvnelobis rkinigza da gzatkecilebi.

10. sagareo politikis sferoSi im sakiTxebTan dakavSirebiT, romlebic uSualod exebian avtonomiuri afxazeTis interesebs, aucilebelia winaswari SeTanxmeba saqarTvelosa da afxazeTs Soris.

11. saqarTvelo da afxazeTi Seadgenen saerTo sabaJo da savaWro teritorias, romelic SemozRudulia saerTo sabaJo sazRvriT da romelsac aqvs sabaJo ganakveTebis erTiani odenoba.

12. sajariso nawilebi afxazeTSi yalibdeba saqarTvelosTan saerTo safuZvelze, magram teritoriuli dakompleqtebis principiT da afxazeTs emsaxurebian im SemTxvevaTa gamoklebiT, roca saxelmwifi saomar mdgomareobaSi imyofeba. es SeiaraRebuli Zalebi eqvemdebarebian saqarTvelos samxedro kanonebs da imyofebian saqarTvelos samxedro xelmZRvanelobis samxedro daqvemdebarebis qveS. mSvidobian dros sajariso nawilebis gadayvana afxazeTis teritoriidan SeiZleba ganxorcieldes mxolod afxazeTis saxalxo sabWos sagangebo dadgenilebiT. mSvidobian dros afxazeTSi misi teritoriuli sajariso nawilebis garda sxva SenaerTebis yofna daiSveba mxolod afxazeTis saxalxo sabWos TanxmobiT.

13. gasavlebi da Semosavlebi saerTo saqmeebisaTvis da im dawesebulebaTaTvis, romlebic ganageben maT, nawildeba saqarTvelosa da afxazeTs Soris SeTanxmebiT.

14. yvela danarCen saqmeSi avtonomiuri afxazeTi damoukidebelia da misi sakanonmdeblo da samTavrobo dawesebulebebis gamgeblobaSi Sedis:

a) kanonmdebloba yvela sakiTxebze, garda me-9 muxlis a) punqtSi aRniSnulisa,

agreTve kanonmdebloba am sakiTxebzec, ramdenadac igi ar ewinaaRmdegeba saerTo-saxelmwifoebriv kanonebs;

b) adgilobrivi agraruli kanonmdebloba;

g) adgilobrivi finansebi (biujeti, salaro, gadasaxadebi, dabegvra, sesxebi da sxv.);

d) afxazeTis mTeli saxelmwifo qonebisa da bunebrivi simdidreebis ganmgebloba da marTva;

e) saxalxo ganaTleba;

v) adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi (saerobo da saqalaqo);

z) momrigebeli sasamarTlo dawesebulebani;

T) administracia;

i) medicina da sanitaria;

k) adgilobrivi mniSvnelobis mimosvlis gzebi da koncesiebis gacema maTze da sxva.

sakanonmdeblo xelisuflebis Sesaxeb.

15. avtonomiuri afxazeTis sakanonmdeblo organoa afxazeTis saxalxo sabWo,

romelsac irCeven sayovelTao, Tanasworuflebiani, pirdapiri, faruli da proporciuli saarCveno uflebis safuZvelze 2 wlis vadiT 20 wlis asaks miRweuli moqalaqeebi.

16. saxalxo sabWo Tavad gamoscems saarCevno kanons winamaval muxlSi miTiTebul safuZvelze da gansazRvravs masSi Semavali deputatebis ricxvs.

17. saxalxo sabWo gansazRvravs prezidiumis Semadgenlobas da Tavis saqmianobaSi xelmZRvanelobs im ganawesiT, romelic Tavad mis mierve aris Sedgenili.

18. afxazeTis saxalxo sabWo amowmebs Tavisi deputatebis arCevis siswores da amtkicebs sarCevno warmoebas.

19. afxazeTis saxalxo sabWo xelSeuxebelia da aranair xelisuflebas ar ZaluZs misi daTxovna, magram TviT sabWos SeuZlia miiRos dadgenileba Tavisi vadamdeli daTxovnis Sesaxeb da axali arCevnebis mowyobis Sesaxeb.

20. saxalxo sabWos wevrebi arc saerTo sisxlis samarTlisa da arc kerZo braldebis wesiT pasuxs ar ageben im SexedulebaTaTvis, romelTac isini TavianTi movaleobebis Sesrulebis dros gamoTqvamen.

21. sabWos wevrebi ar SeiZleba eqvemdebarebodnen pirad dakavebas TviT sakanonmdeblo krebis nebarTvis gareSe iseTi SemTxvevis gamoklebiT, roca dakaveba xdeba danaSaulis adgilze.

22. sabWos wevrebi SeiZleba sasamarTloze iqnen gadacemulni mxolod Tavad sabWos dadgenilebiT da gasamarTldebian sasamarTlo dawesebulebaTa mixedviT.

23. saxalxo sabWos wevrebi anazRaurebas SromisaTvis iReben im odenobiT, romelic kanoniTaa dadgenili.

24. sabWos wevrebs ar SeuZliaT daikavon Tanamdebobebi samTavrobo xelisuflebis daniSvniT.

25. mTavrobis wevrebs SeuZliaT daeswron saxalxo sabWos sxdomebs da monawileoba miiRon kamaTSi, magram kenWisyraSi isini monawileoben mxolod im SemTxvevaSi, Tuki Tavadve arian sabWos wevrebi.

26. saxalxo sabWos sxdoma tardeba sajarod, magram calkeuli sakiTxebis gamo SeuZlia daniSnos daxuruli sxdomac.

27. aravin ar daiSveba iaraRiT arc sxdomis darbazSi da arc im SenobaSi, sadac ganTavsebulia afxazeTis saxalxo sabWo. samxedro guSagebi da SeiaraRebuli Zalebi SeiZleba mowveul iqnen TviT sabWos dadgenilebiT, anda, gansakuTrebul SemTxvevaSi, prezidiumis gankargulebiT.

28. afxazeTis saxalxo sabWos gankargulebaSi Sedis Semdegi:

1) kanonproeqtis ganxilva da damtkiceba.

2) im sakiTxebis gadawyveta, romlebic dakavSirebulia avtonomiuri afxazeTis sesxebTan, gadasaxadebTan, mosakreblebTan, daklebul anakrefTa mokrebasTan.

3) biujetis ganxilva da damtkiceba.

4) angariSebis ganxilva im Tanxebis xarjvis Sesaxeb, romlebic biujetiTaa gansazRvruli.

5) afxazeTis komisariatis Tavmjdomaris arCeva.

6) im sakiTxebis gadawyveta, romlebic dakavSirebulia saxelmwifo qonebis gasxvisebasTan da saxelmwifos saWiroebaTaTvis kerZo sakuTrebaTa eqspropriaciasTan.

7) agreTve yvela is sakiTxebi da saqmeebi, romelTa datovebasac Tavis gamgeblobaSi saxalxo sabWo aucileblad CaTvlis da ar gadascems mTavrobis gamgeblobaSi.

29. sakanonmdeblo iniciativa ekuTvnis afxazeTis mTavrobas da Tavad saxalxo sabWos.

30. mTavrobis kanonproeqtebi da winadadebebi saxalxo sabWoSi SeaqvT mTavrobis saTanado wevrebs. TiToeul deputatsac aseve SeuZlia kanonmdeblobis proeqti anda winadadeba Seitanos saxalxo sabWoSi, oRond Tuki is xelmowerili iqneba sabWos xuTi wevris mier.

31. TiToeuli kanonproeqti an winadadeba SeiZleba ukanve iqnas gatanili, Tuki jer ar yofila saboloo kenWisyra.

32. arcerTi kanonproeqti an winadadeba, romlebic uaryofilni iqnebian saxalxo sabWos mier mTlianad, ar SeiZleba kvlav iqnas Setanili ucvlelad saxalxo sabWoSi amave sesiis ganmavlobaSi.

33. saxalxo sabWos sxdoma kanonierad iTvleba, Tuki mas eswreba wevrebis naxevarze meti.

34. saxalxo sabWos gadawyvetileba miiReba xmaTa ubralo umravlesobiT, im sakiTxebis gamoklebiT, romlebic dakavSirebulia konstituciis SecvlasTan.

35. xmaTa Tanabari raodenobis dros SemoTavazebuli proeqti uaryofilad iTvleba.

36. biujets saxalxo sabWos gansaxilvelad waradgenen yovelwliurad sabWos mierve dadgenil vadebSi, romelic adgens kidec sabiujeto wlis dasawyiss.

37. im SemTxvevaSi Tuki biujeti ama Tu im mizeziT ar iqneba ganxiluli sabiujeto wlis dasawyisisaTvis, maSin wina wlis biujetis Zalmosileba da moqmedeba gagrZeldeba.

38. avtonomiuri afxazeTis arcerTi sesxi ar SeiZleba dadebul iqnas saxalxo sabWos Tanxmobis gareSe.

39. saxalxo sabWo moiwveva:

1) afxazeTis komisariatis mier axali arCevnebis Catarebis Semdeg, araugvianes ori kvirisa arCevnebis damTavrebis dRidan.

2) axali sesiisaTvis wina sesiis sabWos prezidiumis mier.

40. or sesias Soris periodSi sagangebo viTarebaTa SemTxvevaSi saxalxo sabWos mowveva sagangebo sesiis Casatareblad SeuZlia afxazeTis komisariats.

41. afxazeTis saxalxo sabWos mier miRebuli yvela kanoni da aseve saqarTvelos parlamentis mier miRebuli yvela kanoni saerTo-saxelmwifo saqmeTa Sesaxeb, qveyndeba saxalxo sabWos oficialuri organoSi da ZalaSi Sedis erTkvirian vadaSi gamoqveynebis dRidan, Tuki maTSi sagangebod ar aris miTiTebuli ZalaSi Sesvlis vada.

aRmasrulebeli xelisufleba

42. umaRles aRmasrulebel xelisuflebas afxazeTSi warmoadgens afxazeTis saxalxo sabWos winaSe pasuxismgebeli afxazeTis komisariati im SemadgenlobiT, romelsac saxalxo sabWo gansazRvravs.

43. afxazeTis komisariats ayalibebs is piri, romelic airCeva afxazeTis saxalxo sabWos mier da romelic Sedis komiasriatis SemadgenlobaSi rogorc misi Tavmjdomare.

44. afxazeTis komisrebi kolegialurad arian pasuxismgebelni TavianTi yvela moqmedebisa da gankargulebis gamo.

45. aRmasrulebeli xelisuflebis umaRlesi warmomadgenlebi da aseve samTavrobo dawesebulebis yvela mosamsaxurec Tanamdebobis dakavebamde pirobas deben konstituciis erTgulebaze dadgenili formiT.

46. Tanamdebobis pirTa daniSvna da erTi adgilidan meoreze gadayvana, agreTve adgilobrivi dawesebulebebis xelmZRvanelebis daniSvna da daTxovna Sedis afxazeTis komisariatis gamgeblobaSi, xolo afxazeTis teritoriaze saerTo-saxelmwifo dawesebulebebis Tanamdebobis pirTa _ saqarTvelos respublikis mTavrobis gamgeblobaSi, magram amgvarTa dasaniSnavad saWiro iqneba afxazeTis komisariatis Tanxmoba.

47. afxazeTis komisariatis wevrebi TavianTi saqmianobis Sesaxeb angariSs mxolod afxazeTis saxalxo sabWos abareben.

48. yvela Tanamdebobis piri saerTo safuZvelze eqvemdebareba sisxlis samarTlisa da samoqalaqo sasamarTlos pasuxismgeblobas im samarTaldarRvevaTaTvis, romelTac isini dauSveben TavianTi Tanamdebobrivi movaleobis Sesrulebis dros.

sasamarTlos Sesaxeb

49. sasamarTlo xelisuflebas aRasruleben is pirni da dawesebulebani, romelnic ar eqvemdebarebian aRmasrulebel xelisuflebas; mosamarTleni Seucvlelni arian, garda kanoniT dadgenili SemTxvevisa. erT pirovnebasa Tu erT dawesebulebaSi ar SeiZleba SeTavsebuli iyos administraciuli da sasamarTlo xelisuflebani.

moqalaqeTa ufleba-movaleobani

50. avtonomiuri afxazeTis yvela moqalaqe Tanasworia kanonis winaSe da aravis aqvs ufleba ar daemorCilos kanons, anda Tavi imarTlos kanonis arcodniT.

51. yvela privilegia da SezRudva, dakavSirebuli warmoSobasTan, wodebriobasTan, sqesTan, erovnebasTan da sarwmunoebasTan, agreTve yvela wodeba da ordeni, gauqmebulia.

52. nebismieri dakavebuli piri afxazeTis qalaqebsa da sasamarTlo xelisuflebis arsebobis sxva adgilebSi 24 saaTis ganmavlobaSi, xolo sxva adgilebSi araugvianes 3 dRe-Ramisa dakavebis dRidan, unda gaTavisuflebul iqnas, anda saqme mis Sesaxeb unda wardgenil iqnas sasamarTlo xelisuflebaSi, romelic dakavebis mizezebis ganxilvis Semdgom an daadgens, safuZvlis axsna-ganmartebiT, misi patimrobaSi darCenis an patimrobidan gaTavisuflebis sakiTxs.

53. moqalaqeTaTvis uzrunvelyofilia Sekrebebisa da kavSirebis Tavisufleba, agreTve gadaadgilebis, vaWrobisa da rewvis Tavisufleba im wesebis dacviT, romlebic dadgenilia avtonomiuri afxazeTis kanonebiT.

54. yvela moqalaqe sargeblobs sindisis TavisuflebiT, aravin ar SeiZleba idevnebodes religiuri SexedulebebisaTvis.

55. pirovneba da misi sacxovrebeli xelSeuxebelni arian. aravin ar SeiZleba daeqvemdebaros dapatimrebasa da Cxrekas, anda mis sacxovrebelSi SeWras, Tu ara mxolod im wesiTa da rigiT, romlebic gansazRvrulia kanoniT.

56. mTeli kerZo korespondencia xelSexebelia.

57. dadgenilia peticiebis ufleba, sityvisa da presis Tavisufleba.

58. kanoni moqalaqeobis Sesaxeb, moqalaqeobis am uflebis SeZenis pirobebi da wesi Seadgens afxazeTis saxalxo sabWos kompetenciaTa rigs.

59. uTanxmoebis warmoSobis SemTxvevaSi afxazeTis saxalxo sabWosa da saqarTvelos parlamentsa da mTavrobas Soris winamdebare konstituciis gamoyenebasTan dakavSirebiT saerTo-saxelmwifoebrivi kanonmdeblobisa da saqmeTa marTvis sakiTxebSi, es uTanxmoeba gansaxilvelad gadaecema Sereul SemTanxmebel komisias, romelic Sedgeba saqarTvelos parlamentisa da afxazeTis saxalxo sabWos warmomadgenelTa Tanabari raodenobisagan. Tavisi dadgenileba Sereul komisias dasamtkiceblad Seaqvs saqarTvelos parlamentisa da afxazeTis saxalxo sabWos winaSe.

60. saqarTvelos mTavrobis warmomadgenels afxazeTis mTavrobaSi ufleba eniWeba, im SemTxvevaSi, Tuki is afxazeTis saxalxo sabWoze wardgenil winadadebebsa da kanonproeqtebSi dainaxavs winamdebare konstituciis darRvevas saqarTvelos respublikis uflebaTa sazianod, Tavisi Sepasuxebani waradginos sabWos gansaxilvelad da Tuki sabWo ar daeTanxmeba am Sepasuxebebs, maSin sakiTxi gadaecema Sereul komisias 59-e muxlSi dadgenili wesiT. amgavari ganxilvis dasrulebamde saxalxo sabWos dadgenilebani ZalaSi ar Sedis.

konstituciis gadasinjva, Secvlisa da damtkicebis Sesaxeb

61. konstitucia SeiZleba gadasinjul iqnas nebismier dros, rogorc mTlian moculobaSi, aseve mis nawilebSic.

62. konstituciis nawilobrivi gadasinjva mdgomareobs konstituciis zogierTi muxlis anda erTis Secvlasa Tu gauqmebaSi, anda axali debulebebis SetanaSi masSi, xolo konstiticiis sruli gadasinjva mdgomareobs mis SecvlaSi axali konstituciiT.

63. konstituciis nawilobrivi gadasinjva xorcieldeba Cveulebrivi sakanonmdeblo gziT saxalxo sabWos xuTi deputatis anda sami aTasi amomrCevlis moTxovniT, amasTan am da sxva SemTxvevaSic gadasinjvis iniciatorebi warmoadgenen proeqts an zogad miTiTebebs konstituciis Secvlis Sesaxeb.

64. xolo konstituciis sruli gadasinjva SeiZleba ganxorcieldes saxalxo sabWos aranakleb 10 wevrisa, anda eqvsi aTasi amomrCvelis moTxovniT. saxalxo iniciativis moTxovna SeiZleba warmodgenil iqnas an zogadi miTiTebis saxiT, anda dawvrilebiT SemuSavebuli proeqtis saxiT.

65. sakiTxs konstituciis gadasinjvis Sesaxeb saxalxo sabWo wyvets Tavis sxdomaze, romelsac eswreba wevrTa aranakleb 2/3-isa da igi miRebulad iTvleba mxolod im SemTxvevaSi, Tuki mas moiwonebs damswre wevrTa xmebis 2/3.

daskvniTi debulebebi

66. saxalxo sabWos mier miRebuli sakonstitucio kanonproeqti gansaxilvelad gadaecema SemTanxmebel komisias im wesiT, romelic mocemulia 59-e muxlSi da ZalaSi Sedis mxolod mas Semdeg, rac SemTanxmebeli komisiis dadgenileba mowonebul iqneba rogorc saqarTvelos parlamentis, aseve afxazeTis saxalxo sabWos mier.

67. avtonomiuri afxazeTis konstituciis yvela debuleba maTi damtkicebis Semdgom afxazeTis saxalxo sabWosa da saqarTvelos damfuZnebeli krebis mier unda Setanil iqnas saqarTvelos demokratiuli respublikis konstituciaSi.

68. aranairi kanoni, aranairi gankarguleba da aranairi dekreti Tu brZanebuleba, romlebic ewinaaRmdegebian konstituciis debulebebs ar SeiZleba gamoqveynebul iqnas vinmes mier, vinc ar unda iyos igi da ar SeiZleba Zala hqondes afxazeTSi.

afxazeTis saxalxo sabWos kancelariis mmarTveli: xelmowerilia.

afxazeTis saxalxo sabWos mrgvali beWedi.

(1919 wlis 21 ivlisi)

(Tamaz nadareiSvili, daviT Citaia, paata daviTaia, separatizmis problema saqarTveloSi, (istoria da Tanamedroveoba), wigni I. Tb. 2003, gv. 243-253)