miuxedavad imisa, rom
arsebobda sakmaod safuZvliani gansxvavebuli mosazrebebic, saqarTvelos
xelmZRvanelobam airCia ruseTTan urTierTndobaze dafuZnebuli TanamSromlobis
kursi, amis naTeli magaliTia cxinvalis regionSi konfliqtis sammxrivi samSvidobo
ZalebiT mogvarebisa da afxazeTis konfliqtis politikuri gziT gadawyvetis cda,
ramac asaxva pova moskovis 3 seqtembris molaparakebis Sedegad miRebul
dokumentSi. samwuxarod, qarTuli mxaris am
iniciativebma sasurvel Sedegebamde ver migviyvana. miuxedavad imisa, rom 3
seqtembris SeTanxmebas xels awerda ruseTis prezidenti, mas mohyva ruseTis
uzenaesi sabWos mier saqarTvelos saSinao saqmeebSi uxeSi Careva, rac gamoixata
1992 wlis seqtembris uprecedento gadawyvetilebebiT da umaRles oficialur pirTa mravali
ganxcadebiT, riTac faqtobrivad sanqcirebul iqna gagra-leseliZis tragedia. am tragediam mSvidobiani qarTuli mosaxleobis masobrivi
daxvretis da eTnikuri wmendis politikiT cxadyo, rom SeiaraRebuli afxazi
separatistebi ruseTis reaqciul ZalebTan
erTad aSkarad daadgnen saqarTvelos saxelmwifos teritoriuli mTlianobis darRvevis
Zalismier gzas.
Zaladobis
politikas ver gaamarTlebs gancxadebebi rusulenovano mosaxleobis dacvis Sesaxeb. rusulenovan
mosaxleobas saqarTveloSi saomar viTarebaSic ki araferi emuqreba, Tu ar miviRebT
mxedvelobaSi TviT rusi samxedroebis mier mSvidobiani mosaxleobis dabombvas,
rasac mohyva sxvadasxva erovnebis adamianTa msxverpli, xolo 60000-ze meti
ltolvili gaxiznulia saqarTvelos mraval qalaqsa da sofelSi.
saqarTvelos mxarem icis uamravi
faqti, romelic mowmobs ruseTis SeiaraRebuli Zalebis uSualo monawileobas am
konfliqtSi eqstremist-separatistTa mxares. moviyvanT
mxolod zogierT maTgans:
ama wlis 2 da 9
dekembers ruseTis armiis uSualo monawileobiT daibomba soxumisa da misi
Semogarenis sacxovrebeli ubnebi, pirdapiri damiznebiT Wurvebi dauSines soxumis
bazris teritorias, rasac mohyva sruliad udanaSaulo 13 samoqalaqo piris, maT
Soris rusi erovnebis moqalaqeTa msxverpli;
5 oqtombers ruseTis
SeiaraRebulma Zalebma Camoagdes saqarTvelos SeiaraRebuli jarebis vertmfreni
mi-24;
13 oqtomebrs qvemo
eSeraSi Camoagdes saqarTvelos su-25 tipis TviTmfrinavi;
5 noembers 18 saaTsa
da 40 wuTze ruseTis su-25 tipis orma TviTmfrinavma cecxli dauSina qarTul
batalions mdinare gumisTasTan;
15
noembers 18 saaTsa da 45 wuTze ganxorcielda saaviacio Tavdasxma mdinare
gumisTaze ganlagebuli saqarTvelos sajariso nawilebisa da samxedro policiis
poziciebze.
18
noembers 13 saaTsa da 15 wuTze dasaxlebul punqt kelasurze sahaero Tavdasxmis
Sedegad daiRupa mSvidobiani mosaxleoba.
5 dekembers 18 saaTze
su-25 tipis ori TviTmfrinaviT ganxorcielda sahaero dartymebi mdinare
gumisTasTan ganlagebul saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis nawilebisa da
dasaxlebul punqt cxeniswyalze;
10
dekembers ruseTis aviaciam dabomba oCamCiris raionis sofeli axaldaba, sadac
araviTari saomari operaciebi ar mimdinareobda. Tavdasxmis
Sedegad daiRupa 11 moqalaqe.
aRarafers vambobT ama wlis
oqtombris TveSi saxelmwifos meTauris vertmfrenze gaxmaurebuli Tavdasxmis faqtis
Sesaxeb.
Tumca a. w. noembris
bolos miRweul iqna SeTanxmeba cecxlis Sewyvetis Taobaze, romelsac qarTuli mxare
ganuxrelad icavda da romlis Tanaxmadac ruseTis SeiaraRebul Zalebs unda
daetovebinaT qalaqi soxumi da misi mimdebare teritoria, eSeris yofil samxedro
laboratoriaSi dRmde imyofebian rusi medesanteebi, romlebic aqtiurad
monawileoben sabrZolo moqmedebaSi. medesanteebs arc
qalaqi soxumi dautovebiaT.
swored eSeris laboratoriis
teritoriidan daibomba soxumis bazari.
konfliqtis zonis sazRvao Tu
sahaero sivrceSi ruseTis samxedro sahaero da sazRvao Zalebi batonoben, ramac
ganapiroba am regionSi didZali kontrabanduli iaraRis Semotana. yovelive es uxeSad arRvevs rogorc saerTaSoriso, ise
saqarTvelos kanonmdeblobis elementarul moTxovnebs.
qarTulma mxarem araerTgzis
ganacxada da dResac adasturebs, rom is xels ar SeuSlis tyvarCelSi humanitaruli
tvirTebis gadazidvas maTi soxumis aeroportSi Semowmebis Semdeg, radgan
gudauTidan ruseTis samxedro-sahaero ZalTa uSualo monawileobiT sistematiurad
xdeba iaraRis, sabrZolo masalisa Tu SeiaraRebul daqiravebulTa gadayvana. es moTxovna sistematiurad irRveva, amitom mTeli
pasuxismgebloba datrialebuli tragediisaTvis, romelic ruseTis samxedro
Sveulmfrenis mi-8 katastrofas mohyva, meore mxares ekisreba. gasaTvaliswinebelia
isic, rom SemTxvevis adgili oc kilometrze metiT aris daSorebuli im zonidan,
romelsac qarTuli mxare akontrolebs.
sruliad aSkaraa, rom
afxazeTSi dislocirebuli ruseTis SeiaraRebuli Zalebi gadaiqcnen konfliqtis
monawile mxared, romlebic maT mier SeiaraRebul separatistebTan da ruseTis
reaqciul politikur wreebTan erTad axorcieleben saqarTvelos teritoriuli
mTlianobis xelyofis imperiul politikas. es samxedro
SenaerTebi ar eqvemdebarebian TviT yofili amierkavkasiis sardlobasac ki,
romelTanac mTel rig winaaRmdegobaTa miuxedavad qarTuli mxare inarCunebs da
kvlavac ecdeba SeinarCunos civilizebuli urTierToba.
ruseTma wesad aqcia yvela
SemTxvevaSi saqarTvelos dadanaSauleba, xSirad ki sakuTar danaSaulTa Cvenze
gadmobraleba. veWvobT, rom saqarTvelos parlamentis am
gancxadebsac msgavsi reaqcia mohyveba. ufro metic, ruseTis xelisuflebis maRali
rangis oficialuri piri afxazeTSi ganlagebul ruseTis jaris nawilebs saqarTvelos
mxaresTan SeuTanxmeblad aniWebs samSvidobo jarebis statuss da imavdroulad
maRali tribunidan uapelaciod imuqreba am jaris gamoyenebiT saqarTvelos
winaaRmdeg, aviwydeba ra, rom es nawilebi daupatiJeblad imyofebian suverenuli
qveynis teritoriaze, rom ara afxazeTSi dislocirebuli ruseTis armiis nawilebis
pirdapiri Careva saqarTvelos interesebis sawinaaRmdegod, ruseTis moqalaqeTa
masobrivi monawileoba separatistTa sajariso formirebebSi, qarTvelTa da afxazTa
samSvidobo molaparakeba warmatebiT damTavrdeboda da konfliqtisa da msxverplis
masStabebic gacilebiT naklebi iqneboda.
dRvandel mZime situaciaSi ki
afxazeTis dedaqalaq soxumSi aqtiurad funqcionirebs afxazeTis avtonomiuri
respublikis mTavroba, romelSic Sedian qarTveli, afxazi, rusi, somexi da sxva
erovnebaTa warmomadgenlebi.
mdgomareobas mkveTrad amwvaveben
ruseTis masobrivi informaciis saSualebebi. iseTi
STabeWdileba iqmneba, rom garkveuli wreebi dainteresebuli arian qarTul-afxazuri
konfliqtis Semdgomi eskalaciiT.
aRniSnulidan gamomdinare,
saqarTvelos parlamenti moiTxovs ruseTis SeiaraRebulma jarebma dauyonebliv
datovon konfliqtis regioni.
ruseT-saqarTvelos bolodroindeli
urTierTobani TvalnaTliv mowmobs, rom izrdeba agresiuli faqtori ruseTis
politikaSi, rac safrTxes uqmnis stabilurobas ara marto kavkasiaSi, aramed mTel
msoflioSi. swored am tendenciebis ganviTarebas
adasturebs ruseTis saxalxo deputatTa me-7 yrilobis bataliebi da amave yrilobis
mimarTva yofili sabWoTa respublikebis parlamentebisadmi axali konfederaciis
Seqmnis mowodebiT.
ruseTSi am politikur
ganwyobilebaTa gamarjvebis SemTxvevaSi kidev ufro gaZlierdeba Zalismieri
meTodebiT imperiis xelaxali Sekowiwebis mcdeloba. rusuli
imperiuli politikis msgavsi recidivebi, rogorc ukve aRvniSneT, aSkarad vlindeba
saqarTvelos saxelmwifos mimarT. msofliosaTvis am erTob
saxifaTo politikuri kursis ganviTarebis realur saSiSroebaze metyvelebs ruseTis
sagareo saqmeTa ministris gaxmaurebuli gamosvlac stokholmSi evroTaTbiris
plenarul sxdomaze a. w. 14 dekembers.
aqve unda aRiniSnos, rom
ruseTis mxare xelSekrulebaTa paketis momzadebisas, sargeblobs ra saqarTveloSi
arsebuli rTuli ekonomikuri da politikri mdgomareobiT, cdilobs molaparakeba
awarmoos Zalis poziciebidan. igi ugulebelyofs Cveni
qveynis interesebisaTvis iseT uaRresad mniSvnelovan momentebs, rogoricaa
saqarTvelos kuTvnili qonebis gadmocemis da ruseTis SeiaraRebuli Zalebis
saqarTvelos teritoriaze droebiTi yofnisa da gasvlis vadebis sakiTxebi.
Seqmnil viTarebaSi,
roca saqarTvelos Sinaur saqmeebSi Carevam miiRo uprecedento xasiaTi, amave dros
moskovSi realuri Sedegebis gareSe damTavrda saqarTvelosa da ruseTs Soris
molaparakebis meore raundi, parlaments problematurad miaCnia molaparakebis
gagrZeleba.
amasTan dakavSirebiT
saqarTvelos parlamenti mogvianebiT daubrundeba ruseT-saqarTvelos molaparakebis
gagrZelebis mizanSewonilobis sakiTxs. saqarTvelos
saxelmwifoebrivi suverenitetisa da misi teritoriuli mTlianobis mimarT ruseTis
xelisufalTa damokidebulebis gaTvaliswinebiT.
or saxelmwifos Soris
keTilmezobluri damokidebulebis mSeneblobis umniSvnelovanesi piroba iqneba
ruseTis mxriv misi teritoriidan saqarTvelos winaaRmdeg mimarTuli agresiis
dauyonebliv Sewyveta.
(saqarTvelos parlamentis uwyebebi, # # 1-4, 1992-1993, gv.
280-284)