afxazeTis assr uzenaesi sabWos dadgenileba afxazeTis saxelmwifoebriobis
dacvis samarTlebrivi garantiebis Sesaxeb
moismina da ganixila ra afxazeTis assr uzenaesi sabWos
prezidiumis Tavmjdomaris v. o. kobaxias moxseneba “afxazeTis
saxelmwifoebriobis dacvis samarTlebrivi garantiebis Sesaxeb~,
afxazeTis assr uzenaesi sabWo aRniSnavs:
1989-1990
wlebSi saqarTvelos ssr uzenaesi sabWos mier samgzis _ 1989 wlis noemberSi,
1990 wlis martsa da ivnisSi miRebul iqna gadawyvetilebani, mimarTuli,
rogorc miTiTebulia maTSi, saqarTvelos saxelmwifoebriobis aRdgenisaken.
am gadawyvetilebebSi aRiarebulia, rom 1918 wlis maisSi Seqmnili
saqarTvelos demokratiuli respublika likvidirebul iqna 1921
wlis TebervalSi saqarTveloSi sabWoTa xelisuflebis damyarebasTan
da mis bazaze iZulebiT miRebul saxelmwifoTSoris SeTanxmebebTan
_ saqarTvelos sabWoTa socialisturi respublikasa da ruseTis sabWoTa
socialistur federaciul respublikas Soris 1921 wlis 21 maisis sakavSiro
xelSekrulebis, a\k sabWoTa socialisturi respublikebis kavSiris
Seqmnis Sesaxeb 1922 wlis 12 martis sakavSiro xelSekrulebis da sabWoTa
socialisturi respublikebis kavSiris Seqmnis Sesaxeb 1922 wlis 30
dekembris xelSekrulebasTan _ dakavSirebiT.
amrigad, saqarTvelos uzenaesma sakanonmdeblo
organom moamzada saqarTvelos saxelmwifoebriobis aRdgenis samarTlebrivi safuZvlebi,
romelic arsebobda 1921 wlis TebervalSi,
misi sovetizaciis droisaTvis, gza gauxsna am miznebis miRwevisaken
mimarTul molaparakebebs.
saqarTvelos
ssr saxalxo deputatTa arCevnebis vadis 1990 wlis martidan oqtombrisaTvis
gadatana da wesebis cvlileba mowodebulia uzrunvelyos saqarTveloSi
1921 wlis Tebervlamde arsebuli saxelmwifoebriobis aRdgenis aRniSnul
miznis miRweva.
afxazeTis assr uzenaesi sabWo qarTveli xalxis ganuyofel
uflebad cnobs 1921 wlis Tebervlamde arsebuli saqarTvelos saxelmwifoebriobis
aRdgenas, e. i. ssr kavSiridan mis faqtobriv gasvlas, magram saqarTvelos
ssr uzenaes sabWos gadawyvetilebebSi araferia naTqvami respublikaSi
Semavali avtonomiebis bedis Taobaze. imave dros saqarTvelos
parlamentis mier miRebul gadawyvetilebaTa mTeli Sinaarsi winandeli
saxelmwifoebriobis aRdgenis Sesaxeb, yvela sazogadoebriv-politikuri
formirebis mier warmarTuli propagandis konteqstSi, gamsWvalulia
uTuo rwmeniT, rom ssr kavSiridan saqarTvelos gasvlis SemTxvevaSi,
mas avtomaturad mihyvebian masSi Semaval avtonomiebi, amasTan,
gaTvaliswinebuli ar aris afxazeTis, aWarisa da samxreT oseTis warmomadgenelTa
monawileoba molaparakebebSi da maTi xelmowera axali federaciis
Camoyalibebis Sesaxeb momaval sakavSiro xelSekrulebaze.
afxazeTis assr uzenaesi sabWo winaaRmdegia afxazeTis
bed-iRblis aseTi gadawyvetisa da gadaWriT upirispirdeba Semdeg
safuZvelze dayrdnobiT:
ruseTis
imperiis mfarvelobaSi afxazeTi Sevida 1810
1917
wlis Tebervlis revoluciisa da ruseTis imperiis rRvevis dawyebis
Semdeg afxazeTi Sevida kavkasiis mTielTa, kazakTa jarebisa da
stepebis Tavisufal xalxTa samxreT-aRmosavleTis kavSirSi, romelTanac
saqarTvelos araviTari kavSiri ar hqonda.
1918 wlis TebervalSi saqarTvelosa da afxazeTs
Soris daido xelSekruleba, romelSic aRiarebulia arseboba “erTiani
ganuyofeli afxazeTisa mdinare enguridan mdinare mzimTas Soris
farglebSi~.
aqedan gamomdinareobs, rom am droisaTvis saqarTvelo eWvqveS ar
ayenebda afxazeTis damoukideblobis sakiTxs, mis teritoriaze
afxazi xalxis avtonomiurobas.
1918
wlis maisSi saqarTvelos demokratiuli respublikis warmoqmniT afxazeTTan
saqarTvelos urTierTobam afxazeTis ZaldatanebiT mierTebis xasiaTi
miiRo, Tumca Seejaxnen ra afxazi xalxis Seupovar winaaRmdegobas,
saqarTvelos mTavrobis warmomadgenlebi acxadebdnen, rom “afxazi
xalxis miswrafeba damoukidebeli arsebobisaken savsebiT bunebrivia~.
1918-1921
wlebSi afxazeTi mTlianad okupirebuli iqna saqarTvelos demokratiuli
respublikis jarebis mier da mxolod 1921 wlis TebervalSi, saqarTvelos
demokratiuli respublikis likvidaciis Semdeg, aRidgina Tavisi
saxelmwifoebrivi damoukidebloba.
1921
wlis 4 marts afxazeTSi aRdga saqarTvelos mTavrobis jarebis mier
damxobili sabWoTa xelisufleba, xolo 1921 wlis 31 marts afxazeTis
revkomma gamoacxada afxazeTis damoukidebeli sabWoTa socialisturi
respublikis _ afxazeTis ssr Seqmna.
1921 wlis dekemberSi stalinis dawoliT afxazeTis
ssr aiZules Tavsmoxveuli “gansakuTrebuli xelSekrulebis~ safuZvelze
gaerTianebuliyo saqarTvelosTan federaciul kavSirSi, romlis
Sesabamisad a\k cak-Si saqarTvelosTvis gamoyofili adgilebis mesamedi
afxazeTs ekuTvnoda.
saqarTvelosTan
federaciuli kavSiris xasiaTis ZaliT, 1922 wlis dekemberSi a\k
sfsr delegaciis SemadgenlobaSi afxazeTis sruluflebianma warmomadgenelma
n. n. aqirTavam xeli moawera xelSekrulebas ssr kavSiris Seqmnis
Sesaxeb, ris Sedegad afxazeTi gaxda erT-erTi respublika, romelmac
Seqmna ssrk.
1931
30-iani
wlebis meore naxevridan afxazi xalxis winaaRmdeg daiwyo represiebis
xana, romelic miznad isaxavda afxazuri eTnosis qarTulSi gaTqvefas,
xolo am miznis misaRwevad iyenebdnen Semdeg saSualebebs: afxazuri
skolebis daxurva da qarTul skolebSi afxazi bavSvebis iZulebiTi
gamweseba; saqmiswarmoebis qarTul enaze gadayvana; afxazuri toponimebis
Secvla qarTuliT; afxazeTSi qarTvelebis masiuri gadasaxleba,
risTvisac specialurad Sendeboda dasaxlebebi; afxazeTis xelmZRvaneli
saxelmwifo da partiuli organoebidan afxazebis gandevna da maTi
Secvla qarTvelebiT; qarTvelebisTvis faqtiuri privilegiebis
Seqmna samuSaoze miRebisas, sacxovreblis da miwis nakveTis gamoyofisas
da a. S. afxazTa imavdrouli diskriminaciiT; afxazeTis TviTmyofadi
kulturis yovelmxrivi SezRudva; afxazeTisa da afxazi xalxis istoriis
falsifikacia da qarTvel tomad gamocxadeba.
stalinis gardacvalebis
Semdeg, berias mxilebisa da, gansakuTrebiT, skkp XX yrilobis da stalinis
pirovnebis kultisa da misi Sedegebis dagmobis Semdeg, represirebuli
xalxebis kanonieri interesebis aRdgenis procesma seriozulad
SeuSala xeli saqarTvelos mTavrobis gegmebs, romelic cxovrebaSi
warmatebiT axorcielebda afxazebis gaqarTvelebis menSevikur
ideas.
miuxedavad
imisa, rom kvlavac rCeboda bevri xelovnurad Seqmnili faqtori, romelic
emuqreboda afxazi eTnosis TviTmyofad arsebobas, ukve SeuZlebeli
iyo afxazi xalxis kulturuli genocidis politikis Riad gatareba,
radgan igi daigmo skkp ck specialuri gadawyvetilebiT. axla simZimis
centri SeniRbul RonisZiebebze gadavida.
afxazi xalxis
mimarT Ria Sovinizmis axali talRa agorda 1985 wels, roca is-is iyo daiwyo
demokratiis ganviTarebisa da Cvens sazogadoebaSi samarTlebrivi
saxelmwifos Seqmnis, e. w. gardaqmnis procesi. saqarTveloSi moqmedi
garkveuli Zalebi cdilobdnen lozungi “Zlieri centri _ Zlieri
respublikebi~ gamoeyenebinaT ssr kavSiridan gasasvlelad, rac
didxans mzaddeboda, Tan ise, rom ar iTvaliswinebdnen Tavisi erovnuli
avtonomiis mqone afxazi da osi, arc aq mcxovrebi somexi, azerbaijaneli,
rusi, berZeni da sxva erovnebis xalxebis interesebs. saqme afxazi
xalxis TviTgamorkvevis uflebis uaryofamde mivida.
sayovelTaod
cnobilia, rom afxazeTSi qarTvelebi kompaqturad dasaxldnen mxolod
kavkasiuri omis damTavrebisa da misgan gamomdinare TurqeTSi afxazTa
masiuri ZaldatanebiTi gasaxlebis Semdeg, gasuli saukunis meore
naxevarSi. amasTanave uzneod acxadeben, afxazeTi qarTuli miwaa,
afxazebi ki mosuli xalxiao.
am procesebis
Suqze, romelic aris afxazi xalxis asimilaciisa da misi saxelmwifoebriobis
likvidaciis politikis legalizebis cda, cxadia, rom miaRwevs Tu
ara ssr kavSiridan gamosvlas, saqarTvelo forsirebulad daiwyebs
Tavisi gegmis ganxorcielebas monoerovnuli saqarTvelos respublikis
Sesaqmnelad, maSin ki afxazebi iZulebulni iqnebian gaiTqvifon
qarTul eTnosSi an datovon TavianTi samSoblo. swored amitom saqarTvelos
ssr uzenaesi sabWos dadgenilebebi, romelic xels uwyobs saqarTvelos
gamosvlas ssrk-dan, afxazeTis assr uzenaesi sabWos mxridan ar SeiZleba
darCes politikur-samarTlebrivi Sefasebis gareSe.
afxazeTis
assr uzenaesi sabWo adgens:
1. cnobil iqnes,
rom saqarTvelos demokratiulma respublikam, daarRvia ra 1918 wlis
11 ivnisis xelSekruleba, ufro adre ki afxazur saxalxo sabWosa da
saqarTvelos erovnul sabWos Soris 1918 wlis 9 Tebervals dadebuli xelSekruleba,
1918 wlis ivnisis meore naxevarSi moaxdina samxedro Careva afxazeTis
ZaldatanebiTi SemoerTebisa da afxazi xalxis damoukideblobis
likvidaciis mizniT.
es aqcia, romelmac
daarRvia saerTaSoriso samarTlebrivi principi, romelic krZalavs
Zalismieri gziT sxvisi teritoriis SeerTebas, ukanono iyo.
2.
marTlsawinaaRmdegod da Zaladakargulad iqnes cnobili saqarTvelosa
da rsfsr-s Soris 1920 wlis 7 maiss damoukidebeli afxazeTis samxedro
okupaciis pirobebSi dadebuli xelSekrulebis is nawili, romelic
exeba afxazeTis teritorias.
3.
saqarTvelos ssr uzenaesi sabWos 1989 wlis 18 noembris, 1990 wlis 9
martisa da 20 ivnisis dadgenilebebi saqarTveloSi 1921 wlis Tebervlis
Semdegdroindel yvela saxelmwifo struqturas miiCnevs ukanonod
da baTilad. aqedan logikurad gamomdinareobs, rom wina saxelmwifo
xelisuflebis organoebis mier saqarTvelosa da afxazeTs Soris dadebuli
yvela saxelSekrulebo urTierToba aseve ukanonoa, xolo afxazeTis
Sesvla saqarTvelos sabWoTa socialistur respublikaSi moklebulia
samarTlebriv safuZvlebs; maSasadame, afxazeTis saxelmwifoebriobis
kanonieri formaa afxazeTis xalxebis mier nebis Tavisufali gamovleniT
Seqmnili da 1921 wlis 31 marts gamocxadebuli
afxazeTis sabWoTa socialisturi respublika.
4.
ssrk uzenaesi sabWos winaSe ssrk konstituciis 73-e muxlis Sesabamisad
daisvas sakiTxi 1921 wlis 31 marts gamocxadebuli
afxazeTis saxelmwifoebrivi statusis aRdgenis Sesaxeb.
ssrk uzenaesi sabWos mier am sakiTxis gadawyvetamde da axali samokavSireo
xelSekrulebis dadebamde afxazeTsa da saqarTvelos Soris amJamad
arsebuli saxelmwifoebriv-samarTlebrivi urTierTobani CaiTvalos
moqmedad.
5.
afxazeTi mzadaa daiwyos molaparakeba saqarTvelosTan
maT Soris Semdgom saxelmwifoebriv-samarTlebriv urTierTobaTa
Taobaze.
6.
axali samokavSireo xelSekrulebis dadebis procesSi, rac TavisTavad
aris mxolod Secvlil garemoebaTa ZaliT ganaxlebuli 1922 wlis saerTaSoriso
xelSekruleba, afxazeTi, rogorc ssrk damaarsebeli erT-erTi respublika,
sabWoTa federaciis subieqtis saxiT ssr kavSiris sxva subieqtebis
Tanasworad unda monawileobdes molaparakebebSi, samokavSireo
xelSekrulebis SemuSavebasa da dadebaSi.
7.
rsfsr uzenaes sabWos es dadgenileba gansaxilvelad gaegzavnos saqarTvelos
1989 wlis 18 noemberis, 1990 wlis 9 martisa da 20 ivnisis dadgenilebebTan
erTad.
afxazeTis assr uzenaesi sabWos prezidiumis Tavmjdomare
v. kobaxia.
afxazeTis assr uzenaesi sabWos prezidiumis mdivani i.
kviwinia.
1990 wlis 25 agvisto.
(gazeTi
«Ñîâåòñêàÿ Àáõàçèÿ»,
¹ 164, 1990 wlis 28 agvisto. sakuTari
Targmani)