afxazeTis respublikis saxalxo krebis _ parlamentis dadgenileba @XIX saukuneSi afxa­zebis (abazebis) deportaciis aqtis Sesaxeb@

ruseTis imperiis koloniurma politikam ruseT-kavksiis omis wlebSi (1817-1867 w. w.) da mis Semdgom periodSi afxaz (abaz) xalxs, mis genofonds gamousworebeli ziani miayena. Tavisi qvey­nis Tavisuflebisa da damoukideblobisaTvis brZolaSi monawileobisaTvis eTnosis nawili fizikurad ganadgurda, gadarCenilTa 80 % gaZevebuli iqna osmanTa imperiaSi?

omis, mravaljeradi damsjeli RonisZiebebis,  afxazebis (abazebis) istoriuli sam­Sob­lo­dan gaZevebis Sedegad sruliad dacarielda Crdilo-dasavleTi da centraluri afxazeTi, gaq­ra iq mcxovrebi saZebis, axCifsxuelebis, aibRovelebis, wvijebis, fsxuelebis, Rumelebis, we­beldelebis, dalelebis da sxv. eTnografiuli jgufebi da teritoriuli Temebi, agreTve afxazebis (abazebis) axlomonaTesave ubixebi, romelnic saxlobdnen teritoriaze mdinareebs xostasa da Saxes Soris, CrdiloeT kavkasiaSi mcxovrebi abazebis (abaza) umravlesoba. af­xa­zeT­Si mxolod calkeuli eTnikuri anklavebis saxiT darCnen bzifelebi, abJuelebi da sa­mur­za­ya­noelebi, CrdiloeT kavkasiaSi _ TafanTa da aSxarua. XIX saukuneSi deportirebuli 300 aTasi  af­xazi (abazi) Tanamedrove saerTaSoriso samarTlis Tanaxmad iTvleba ltolvilad.

auwereli gaWirveba da tanjva daatyda deportirebul mosaxleobas – aTobiT aTasi kaci ga­xda SimSilis, sicivis da epidemiebis msxverpli. carizmma dausabuTeblad daadanaSaula ga­Ze­vebuli afxazebi (abazebi) @RalatSi@. maT uari eTqvaT samSobloSi dabrunebaze. aTasobiT af­xazi, warmoudgeneli siZneleebis gadalaxvis Semdeg aRwevda TurqeTidan afxazeTis napire­bamde, magram adgilobrivi administracia maT ukan agzavnida. afxazeTSi darCenili afxazebi ki, @damnaSaveebad@ da qveynis @droebiT@ mosaxleobad iyvnen gamocxadebulni. maT CamoerTvaT centralur da zRvispira afxazeTSi cxovrebis ufleba da maT uklebliv yvelas gasaxleba emuqrebodaT nebismieri antisamTavrobo gamosvlisaTvis.

marTalia, ruseTis xelisuflebam 1907 wels Camoxsna afxazebs maTi erovnuli Rirsebis Seuracxmyofeli @damnaSavis@ iarliyi da qveynis @droebiTi@ mosaxleobis statusi, magram arc carizmma, arc saqarTvelos demokratiuli respublikis menSevikurma reJimma (1918-1921 ww.), arc sabWoTa saqarTvelos xelisuflebam, arc ssrk mTavrobam ar gadawyvites afxazebis re­pat­riaciis problema - afxazebis (abazebis) mravalricxovani individualuri da koleqtiuri mi­marTvebi zemoxsenebuli saxelmwifoebis mTavrobebisadmi istoriul samSobloSi dabrunebis Ta­obaze, rogorc wesi, uyuradRebod rCeboda. saqarTvelos xelisufleba da misi mfarvelebi krem­lSi amave dros axorcielebdnen mizanmimarTul kompleqsur zomebs saqarTvelodan af­xa­zeTSi qarTvelebis masiuri gadasaxlebis da istoriul samSobloSi darCenili afxazebis asi­mi­laciis mimarTulebiT.

dReisaTvis afxazeTis respublikis mTavrobisagan Sesabamis gadawyvetilebas elis af­xa­zuri diasporis 4 aTasze meti warmomadgeneli istoriul samSobloSi dabrunebis Taobaze mSob­liuri enis, erovnuli kulturis, tradiciebisa da mTlianad eTnikuri TviTSegnebis Se­nar­CunebisaTvis.

XIX saukunis afxazebisaTvis (abazebisaTvis) sabediswero movlenebis istoriuli da politikur-samarTlebrivi Sefasebisas, afxazeTis respublikis saxalxo kreba adgens:

1. cnobil iqnes XIX saukuneSi afxazebis (abazebis) masobrivi gawyveta da gaZeveba osma­le­Tis imperiaSi genocidad - adamianobis winaaRmdeg Cadenil umZimes danaSaulad.

2. aRiarebul iqnen XIX saukuneSi deportirebuli afxazebi (abazebi) - ltolvilebad gae­ros generaluri asambleis 1951 wlis 28 ivlisis konvenciis Tanaxmad .

3. cnobil iqnes urRvevad XIX saukuneSi deportirebuli afxazebis (abazebis) STamomav­lebis nebayoflobiTi da daubrkolebeli dabrunebis ufleba maT istoriul samSobloSi.

4. mimarTon gaeros, euTo-s, dsT-s, sxva saerTaSoriso organizaciebs, ruseTis saxelmwi­fos rogorc ruseTis imperiisa da sabWoTa socialistur respublikaTa kavSiris samarTalmem­kvidres, TxovniT, aRmouCinon aucilebeli politikuri, materialuri da humanitaruli dax­ma­reba XIX saukuneSi deportirebuli afxazebis (abazebis) STamomavlebis nebayoflobiTi daubrkolebeli repatriaciisa da integraciis process.

5. daevalos afxazeTis respublikis saxalxo krebis  sakanonmdeblo komitets da saerTa­So­riso kavSirebisa da TanamemamuleebTan kavSirebis komisias SeimuSaon sakanonmdeblo aq­te­bis proeqtebi afxazebis (abazebis) gegmazomieri repatriaciis Taobaze.

6. mieces rekomendacia afxazeTis respublikis prezidents da ministrTa kabinets saSinao da sagareo politikis ZiriTadi mimarTulebebis gansazRvrisa da realizaciisas, XIX saukuneSi deportirebuli afxazi ltolvilebis STamomavlebis repatriaciis saxelmwifo mniSvnelobis gaTvaliswinebiT, miRebul iqnes sazRvargareTeli afxazebis (abazebis) repatriaciisa da ab­sor­bciis kompleqsuri programa.

7. gaegzavnos mimarTva yvela respublikur da adgilobriv organos, politikur partias, sazogadoebriv organizaciebs, sameurneo da komerciul struqturebs aRmouCinon aucile­be­li politikuri, moralur-fsiqologiuri da materialuri daxmareba afxazebis (abazebis) re­patriaciis process.

8. dadgenileba gamoqveyndes presaSi, gadaices radioTi da televiziiT.

afxazeTis respublikis saxalxo krebis _ parlamentis spikeri s. jinjolia

q. soxumi, 15 oqtomberi 1997 weli.

(Сборник Законодательных актов Республики Абхазия, вып. 16, Сухум, 2001, gv. 106-107. sakuTari Targmani)