afxazeTis respublikis saxalxo krebis dadgenileba “1992-93 wlebSi saqarTvelos mier afxazeTis winaaRmdeg gaCaRebuli omis samarTlebrivi Sefasebis Sesaxeb”

1990 wlis  25 agvistos afxazeTis assr umaRlesma sabWom miiRo deklaracia afxazeTis saxelmwifo suverenitetis Sesaxeb da dadgenileba afxazeTis saxelmwifoebriobis dacvis samarTlebrivi garantiebis Sesaxeb, romlebSic dasturdeba, rom saqarTvelos ssr umaRlesi sabWos mier miRebul gadawyvetilebaTa  Sedegad afxazeTis yofnas saqarTvelos SemadgenlobaSi gamoecala samarTlebrivi safuZveli.

afxazeTma miiRo monawileoba 1991 wlis 17 marts gamarTul sakavSiro referendumSi da respublikis mosaxleobis umravlesobam mxari dauWira sabWoTa kavSiris SenarCunebas. “ssr kavSiridan mokavSire respublikis gasvlasTan  dakavSirebul sakiTxTa gadawyvetis wesis Sesaxeb” 1990 wlis 3 aprils miRebuli kanonis darRveviT 1991 wlis 31 marts  saqarTvelom Caatara Tavisi referendumi damoukideblobis Sesaxeb, romelSic afxazeTs monawileoba ar miuRia.

am referendumis Sedegebis safuZvelze saqarTvelos uzenaesma sabWom 1991 wlis 9 aprils calmxrivad  miiRo saqarTvelos  saxelmwifoebrivi damoukideblobis  aRdgenis aqti, romliTac saqarTvelo 1918-1921  wlebis saqarTvelos demokratiuli respublikis samarTalmemkvidred gamocxadda. am momentidan  saqarTvelos ssr de-iured Sewyvita arseboba.

ssr kavSiridan mokavSire respublikis gasvlasTan  dakavSirebul sakiTxTa gadawyvetis wesis Sesaxeb” ssrk kanonis Sesabamisad afxazeTs, rogorc  avtonomiur respublikas, sabWoTa kavSiridan saqarTvelos gasvlis SemTxvevaSi, hqonda ufleba, damoukideblad gadaewyvita  sabWoTa kavSirSi yofnis da Tavisi saxelmwifoebriv-samarTlebrivi statusis sakiTxebi. sabWoTa kavSiris daSlamdec  ki, anu 1991 wlis 21 dekembramde, afxazeTi rCeboda   sabWoTa kavSiris sruluflebian subieqtad, xolo sabWoTa kavSiris  gauqmebis Semdeg igi gaxda de-faqto damoukidebeli saxelmwifo. amgvarad, sabWoTa kavSiris daSlisas Sewyda saxelmwifoebriv-samarTlebrivi  kavSiri saqarTvelosa da afxazeTs Soris.

sakuTari saxelmwifoebriobis dacvisa da  saqarTvelosa da afxazeTs Soris arsebuli samarTlebrivi vakuumis gadalaxvis mizniT afxazeTis umaRlesma sabWom 1992 wlis 23 ivniss  miiRo dadgenileba “afxazeTis assr 1978 wlis konstituciis  moqmedebis Sewyvetisa da afxazeTis assr 1925 wlis konstituciiasTan  dabrunebis Sesaxeb”. amis Sesabamisad afxazeTi warmoadgenda suverenul saxelmwifos  da saerTaSoriso samarTlis subieqts (muxli 5) da saqarTvelosTan mxolod saxelSekrulebo urTierTobaSi imyofeboda.

afxazeTma SesTavaza saqarTvelos, ganexilaT  or damoukidebel saxelmwifos Soris  saxelmwifoebriv-samarTlebrivi kavSiris  aRdgenis sakiTxi, magram problemis civilizebulad gadaWris nacvlad, saqarTvelom 1992 wlis 14 agvistos  ganaxorciela SeiaraRebuli agresia  suverenuli afxazeTis winaaRmdeg. am danaSaulebrivi agresiuli omis iniciatorebi da organizatorebi iyvnene qarTuli saxelmwifos umaRlesi xelmZRvaneloba: z. gamsaxurdia, e. SevardnaZe, T. sigua. T. kitovani da j. ioseliani.

saqarTvelos mier gaCaRebuli agresiuli  omi  Zireuliad ewinaaRmdegeboda gaeros wesdebas da gaeros generaluri asambleis 1974 wlis 14 dekembris # 3314 (XXIX) rezoluciis sferoSi moeqca. (rezoluciis 1-li muxlis Tanaxmad “agresiad  iTvleba saxelmwifos mier SeiaraRebuli Zalebis gamoyeneba sxva saxelmwifos suverenitetis, teritoriuli xelSeuxeblobis an politikuri damoukideblobis winaaRmdeg”. amasTan, “saxelmwifo” ixmareba ise, rom winaswar gadawyvetili ar aris sakiTxi aRiarebis Taobaze an sakiTxi imi Taobaze, aris Tu ara saxelmwifo gaerTianebuli erebis organizaciis wevri. dokumentis meore muxli ambobs, rom “Tu saxelmwifo pirveli gamoiyenebs SeiaraRebul Zalebs gaeros wesdebis darRveviT, iTvleba agresiis aqtis dadasturebad”, me-5 muxli ki amtkicebs, rom “aranairi politikuri, ekonomikuri an samxedro  mosazrebiT ar SeiZleba misi gamarTleba”). afxazeTis teritoriaze saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis moqmedebaSi SeiniSneba mSvidobis da kacobriobis winaaRmdeg am dokumentis me-3 muxliT gansazRvruli  danaSaulis yvela saxeoba. agresiis mizans warmoadgenda  qveynis teritoriis dapyroba, afxazeTis saxelmwifoebriobis gauqmeba, afxazebis fizikuri ganadgureba da araqarTveli mosaxleobis deportacia. am rezoluciis me-7 muxlis Sesabamisad, msgavsi qmedebebi ewinaaRmdegeba “gaeros wesdebidan gamomdinare xalxebis TviTgamorkvevis, Tavisuflebisa da damoukideblobis  uflebas, romelTac ZaldatanebiT CamoerTvaT es uflebebi da romlebic moxseniebulia saerTaSoriso samarTlis principebis deklaraciaSi”.

saqarTvelos  saxelmwifo sabWos 1992 wlis 11 agvistos gadawyvetilebas afxazeTSi jarebis Seyvanis Sesaxeb win uZRoda saomar moqmedebaTa gegmis saguldagulod damuSaveba  koduri saxelwodebiT “maxvili”. amgvarad, saomar moqmedebaTa gaCaRebis xasiaTis da srulmasStabiani warmoebis mixedviT, saqarTvelos agresia afxazeTis mimarT winaswardagegmili agresiuli omis Sedegia (gaeros generaluri asambleis rezolucia “agresiis gansazRvra”. me-5 muxli, punqti me-2).  amaze miuTiTebs afxazeTis respublikis umaRlesi sabWos 1992 wlis 15 seqtembris dadgenilebac “afxazeTis winaaRmdeg saqarTvelos samxedro sabWos jarebis SeiaraRebuli agresiis Sesaxeb”.

saokupacio jarebi Cadiodnen  mkvlelobebs, aupatiurebdnen, Zarcvavdnen da aZevebden araqarTuli erovnebis warmomadgenlebs. mZime saomari teqnikiTa da SeiaraRebiT, maT Soris, 1949 wlis Jenevis konvenciiT akrZaluli iaraRis daxmarebiT, agresori meTodurad anadgurebda afxazeTis qalaqebsa da soflebs.  omis wlebSi afxazeTis okupirebul teritoriaze, maT Soris, qalaqebSi: soxumSi, oCamCiresa da gagraSi praqtikulad aRar darCa afxazi mosaxleoba. okupirebul teritoriaze afxazebs qarTuli xelisufleba iyenebda mZevlebad qarTvel samxedro tyveebze gasacvlelad. daprobil teritoriaze gegmazomieri eTnikuri wmendis procesi mimdinareobda.

1992-93 wlebSi saqarTvelos agresiuli omi afxazeTis winaaRmdeg aris saxelmwifoTaSorisi konfliqti, omi suverenul saxelmwifoebs _ saqarTvelos respublikasa da afxazeTis respublikas Soris.

afxazeTis saxalxo kreba adgens:

1. cnobil iqnes saqarTvelos samxedro sabWos 1992 wlis 11 agvistos  gadawyvetilebiT qarTuli samxedro qvedanayofebis Seyvana afxazeTSi  1992 wlis 14 agvistos da amis Semdgomi sabrZolo moqmedebebi:

a) mosazRvre saxelmwifos SeiaraRebuli Zalebis SeWrad damoukidebeli qveynis teritoriaze;

b) agresiul omad afxazeTis respublikis saxelmwifos mimarT afxazebis fizikuri ganadgurebisa da araqarTveli erovnebis moqalaqeTa gaZevebis mizniT;

g) afxazeTis saxelmwifoebriobis gauqmebis mcdelobad;

2. miCneul iqnes suverenuli afxazeTis mimarT saqarTvelos mier gaCaRebuli agresiuli omis iniciatorebad, oragnizatorebad da damnaSaveebad qarTuli saxelmwifos umaRlesi Tanamdebobis pirebi z. gamsaxurdia, e. SevardnaZe, T. sigua. T. kitovani da j. ioseliani. am pirebs gaeros generaluri asambleis 1974 wlis 14 dekembris  rezoluciis “agresiis gansazRvra” me-5 muxlis me-2 punqtis Sesabamisad unda daekisroT saerTaSoriso pasuxismgebloba saerTaSoriso mSvidobis winaaRmdeg danaSaulisaTvis;

3. afxazeTis respublikis generalurma prokuraturam daaCqaros zemoT CamoTvlili pirebis  winaaRmdeg maT mier agresiuli omis gaCaRebisaTvis aRZruli sisxlis samarTlis saqmeTa  gamoZieba da moamzados Sesabamisi masalebi samxedro danaSaulebis sakiTxebze saerTaSoriso sasamarTlosTvis gadasacemad;

4. aRiarebul iqnes, rom saqarTvelos saokupacio jarebma, saerTaSoriso samarTliT gaTvaliswinebuli omis warmoebis kanonebisa da Cveulebebis darRveviT, okupirebul teritoriaze Caidines mravali danaSauli mSvidobis da kacobriobis winaaRmdeg, maT Soris, iseTebic, rogoricaa afxazi erovnebis moqalaqeTa winaswaganzraxuli fizikuri ganadgureba, rac 1948 wlis 9 dekembris “genocidis danaSaulis Tavidan acilebisa da misTvis sasjelis Sesaxeb” gaeros konvenciis me-2 muxliT genocidad iTvleba da amave konvenciis me-3 muxlis Sesabamisad, devnas eqvemdebareba.

5. dadasturdes saokupacio xelisuflebis mier  qveynidan afxazeTis moqalaqeTa _ berZnebis, ebraelebis, afxazebis, rusebis da sxva xalxebis warmomadgenelTa  deportaciis faqti da aRiniSnos, rom samoqalaqo mosaxleobis deportacia, rogorc calkeuli eTnikuri an socialuri jgufis sruli an nawilobrivi ganadgurebisTvis pirobebis  Seqmnis saxesxvaoba, eqceva “eTnikuri wmendis” gansazRvrebis qveS, rac gaeros eqspertTa jgufis 1993 wlis 10 Tebervlis #5/25274  Sualeduri moxsenebiT kvalificirdeba, rogorc “danaSauli kacobriobis winaaRmdeg”, ar gaaCnia xandazmulobis vada da masze vrceldeba“genocidis danaSaulis Tavidan acilebisa da misTvis sasjelis Sesaxeb” gaeros konvenciis moqmedeba;

6. aRiarebul iqnes, rom saerTaSoriso samarTlis yvela normis darRveviT, okupirebuli teritoriidan gaqceul an gaZevebul afxazeTis mcxovrebTa sacxovrebeli binebi da qoneba nadgurdeboda, an sakuTrebaSi gadaecemodaT agresiuli omis momxre an masSi uSualod monawile pirebs;

7. dadasturebul iqnes, rom saqarTvelos  mier gaCaRebuli agresiuli omi ar aris gamowveuli “forsmaJoruli” mdgomareobiT, ramdenadac hyavs Tavisi konkretuli iniciatori da damnaSave _ saqarTvelo. amasTan dakavSirebiTac afxazeTis respublikis xalxis mier  omis periodSi da omis Semdgom qveynis blokadiT miyenebuli ziani saqarTvelos mTavrobis mier unda iqnes anazRaurebuli;

8. miCneul iqnes, rom saqarTvelom ugulebelyo “adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis” debulebebi (me-9 muxli, “a” punqti), sadac miTiTebulia, rom ar SeiZleba vinme iyos TviTneburad dapatimrebuli, dakavebuli an gaZevebuli;

9. mieces winadadeba afxazeTis respublikis prezidents mimarTos gaeros, euTos, evropis gaerTianebas, evropis kavSirs, ruseTis federacias, gaeros generaluri mdivnis megobrebs, qarTul-afxazuri konfliqtis mSvidobiani mowesrigebiT dainteresebul yvela mxares 1992-93 wlebis periodSi saqarTvelos moqmedeba daakvalificiros, rogorc agresiuli omi suverenuli saxelmwifosa da afxazeTis respublikis xalxis mimarT.

14.03.2007.

(saqarTvelos sagareo saqmeTa saministros arqivi)