afxazeTis respublikis umaRlesi sabWos mimarTva msoflios sazogadoebis xalxebsa da saxelmwifoTa mTavrobebs

SevardnaZis sisxliani reJimis mier afxazeTSi gaCaRebuli omi ukve 8 Tvea jijgnis nakrZal mxares, mimdinareobs adamianebis, Senobebis, kulturuli da bunebrivi garemos gegmazomieri da mizanmimarTuli ganadgureba; irRveva adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis yvela punqti, ingreva saxelmwifo. moklulia yoveli mease da daWrilia yoveli ormocdameaTe afxazi. mokluli da daWrilia asobiT rusi, somexi, berZeni, ukraineli, ebraeli da sxva erovnebis warmomageneli; 150 000 adamiani gaZevebulia Tavisi sacxovreblidan, gaZarcvulia da ltolvilad iqca. mTeli msoflios sazaogadoebis Tvalwin SevardnaZis formirebebi ewevian afxazeTis teritoriis totalur eTnikur wmendas. axorcieleben misi mravalerovnuli xalxis genocis, sasikvdilod imeteben aTasobiT qarTvel moqalaqes da bevri sxva erovnebis daqiravebulebs.

esmis ra, rom gaWianurebulma omma, ekonomikurma ngrevam da saqarTveloSi politikuri brZolis sastiki meTodebis popularobis Semcirebam dasavleTSi SeiZleba gamoiwvios Tavisi arsiT faSisturi Tbilisis reJimis dacema, SevardnaZem gamoacxada sayovelTao mobilizacia da Seudga Zalebis zrdas aoxrebul soxumSi, gegmavs ra daartyas respublikis Tavisufal raionebs maTi daTrgunvisa da gaCanagebis mizniT. mxolod 1993 wlis 16-18 marts soxumisaTvis brZolebSi daiRupa da daiWra sxvadasxva erovnebis 3000-mde kaci. amave dros gaZlierda SevardnaZis diplomatiuri xrikebi, cdilobs ra afxazur omSi Tavis mxareze CaiTrios ruseTis, dsT-sa da Soreuli sazRvargareTis sxvadasxva Zalebi. daviwyebas mieca saubrebi rkinigzasa da afxazeTSi SeWris sxva „mizezebze“. axla SevardnaZe mTeli msoflios gasagonad acxadebs, rom saqarTvelo afxazeTSi eweva oms ruseTTan da imisaTvis, rom es ukanaskneli CaiTrios brZolaSi da amiT qarTveli xalxisa da msoflio sazogadoebis winaSe gaamarTlos Tavisi mTavrobis mier organizebuli sisxli da ngreva, axalisebs afxazeTSi rusi samxedro da samoqalaqo obieqtebisaTvis cecxlis gaxsnas, ruseTis moqalaqeebis, samxedroebisa da mSvidobiani mosaxleobis ganadgurebas, imave dros ki xvdeba b. elcinsa da ruseTis, evropisa da saerTaSoriso organizaciebis (gaero, euTo da sxva) sxva politikosebs, cdilobs ra TavisTvis tradiciuli meTodebiT (pirferoba, tyuili, muqara, mosyidva da sxva) CaiTrios afxazeTis sasaklaos monawileTa rigebSi. realizebuli ar yofila arc ruseTis prezidentis b. elcinisa da saqarTvelos saxelmwifos meTauris mier xelmowerili 1992 wlis 3 seqtembris Semajamebeli dokumenti, romlis Tanaxmadac erTi Tvis manZilze mSvidoba unda aRmdgariyo, arc 1992 wlis 25 seqtembersa da 25 dekembers ruseTis parlamentis mier miRebuli gadawyvetilebani CrdiloeT kavkasiasa da afxazeTSi mdgomareobis stabilizaciis Sesaxeb, romlebmac SevardnaZis reJims agresoris roli ganusazRvra: qarTulma mxarem uari Tqva politikuri problemebis civilizebuli meTodebiT gadaWraze da imeds Zalaze amyarebs. am pirobebSi afxazeTis umaRlesi sabWo:

_ esmis ra, rom SevadnaZis reJimTan omis gagrZeleba gamoiwvevs afxazebisa da afxazeTis danarCeni mravalerovnuli xalxis srul ganadgurebas;

_ Seaxsenebs imas, rom afxazeTis respublikis mkvidri mosaxleoba Tavisi warmoSobiT, eniT, kulturiTa da fsiqologiuri wyobiT Sedis CrdiloeTi kavkasiis mTis erTobaSi, afxazeTis sxva moqalaqeTa (rusebi, ukrainelebi, somxebi, osebi, ebraelebi da sxva) umravlesoba sisxliTa da kulturiT aseve orientirebulia CrdiloeTi kavkasiis, aRmosavleTi da dasavleTi evropisaken;

_ adasturebs ra, rom ssr kavSirisa da saqarTvelos ssr-s gauqmebisa da saqarTvelos mTavrobis mier yvela konstituciisa da sabWoTa drois aqtebis (maT Soris 1931 wlis stalin-berias aqti afxazeTis ssr-s saqarTvelos sazRvrebSi assr-d gardaqmnis Sesaxeb) Zaladakargulad cnobis gamo afxazeTis republika de-iure, saqarTvelosTan omis dawyebis Semdeg ki de-faqto aRmoCnda saqarTvelos respublikis gareT;

_ aRiarebs ra, rom ssr kavSiris daSlis Semdeg saqarTvelos stalin-beriaseul sazRvrebSi afxazeTis poziciis ganmsazRvrel erTaderT argumentebad darCa „teritoriuli mTlianobis“ principi _ romelic ki aris aRiarebuli gaeros mier, magram mravalgzis ukugdebulia saerTaSoriso praqtikiT (ssrk, germania, Cexoslovakia da a.S.), moxseniebuli 1992 wlis 3 seqtembris dokumentic, romelic qarTulma mxarem xelmowerisTanave daarRvia;

_ aRniSnavs ra, rom SevardnaZis kriminalur-Sovinisturi mTavroba, uunaro Camoayalibos WeSmaritad demokratiuli (evropuli gagebiT) saxelmwifo, romelic Tavisi moqalaqeebisTvis Tanaswor uflebebs uzrunvelyofs, dRes ekonomikis ngrevasa da xalxis daRupvas generirebs;

_ xelmZRvanelobs ra erTaderTi surviliT _ daicvas afxazeTis xalxi da misi samkvidro garemo, mxaris mniSvnelovani istoriuli da bunebrivi RirsSesaniSnaobani, misi janmrTelobis kerebi da nayofieri mcenareuloba totaluri ganadgurebisagan _ mimarTavs msoflios xalxebsa da mTavrobebs dabejiTebiTi SuamdgomlobiT, aiyvanon afxazeTis respublika msoflio sazogadoebis mfarvelobaSi adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis principebisa da im aqtebis safuZvelze, romlebic gansazRvravs mcire saxelmwifoebisa da xalxebis beds, nebismieri misaRebi formiT, romelic uzrunvelyofs mSvidobasa da usafrTxoebas regionSi.

afxazeTis umaRlesi sabWos Tavmjdomare v. arZinba

q. gudauTa, 1993 wlis 23 marti

(Белая книга Абхазии. Документы и материалы, свидетельства (1992-1993), Составители проф. Ю. Н. Воронов, проф. П. В. Флоренский, журналист-политолог Т. А. Шутова. m., 1993, gv. 95-97/sakuTari Targmani)